अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी सुरू केलेल्या नवीन टेरिफ पॉलिसीनं जगभरातील 70 देशांवर आयातशुल्क लादले. पण यामुळं जागतिक अर्थव्यवस्थेसोबतच अमेरिकन अर्थव्यवस्थेलाही हादरे बसले. या या अनिश्चिततेमुळं टीकेला सामोरं जाणाऱ्या राष्ट्राध्यक्ष ट्रम्प यांनी बुधवारी माघार घेतली. त्यांनी चीन वगळता इतर सर्व देशांच्या टॅरिफला 90 दिवसांची स्थगिती दिली आहे. तर चीनवरील टेरिफ वाढवून 125 टक्के केलं आहे. परिणामी अमेरिका विरुद्ध चीन हे व्यापारीयुद्ध अधिक तीव्र होण्याचे संकेत मिळाले आहेत.
नवी टेरिफ पॉलिसी लागू केल्यानंतर जगभरातून टीकेची झोड उठत होती. राष्ट्राध्यक्ष ट्रम्प ट्रूथ या सोशल मिडिया प्लॅटफॉर्मवर 7 तारखेपासून अमेरिकन नागरिक, व्यावसायिकांना उद्देशून हे सर्वच अमेरिकेच्या भल्यासाठीच आहे, शांत राहा आणि संयम बाळगा अशा आशयाचे विधान लिहित होते. 9 एप्रिलला त्यांनी जागतिक नेते अमेरिकेसह व्यवहार करायला उतावीळ झाले असून नेत्यांबद्दल आक्षेपार्ह असंस्कृत टिप्पणीही केली होती. आणि अवघ्या काही तासांतच आश्चर्यकारकपणे आपल्या टेरिफ पॉलिसीला 90 दिवसांची स्थगिती दिली आहे.
या स्थगितीमुळं जागतिक बाजार उसळी घेताना दिसत आहे. सर्वच देशांच्या मार्केटमध्ये उत्साहाचं वातावरण पसरलं आहे. पण अमेरिकन अध्यक्षांनी त्यांच्या आवडत्या टेरिफना स्थगिती का दिली असावी?
लिबरेशन डे च्या दिवशी म्हणजेच 2 एप्रिलला टेरिफ घोषित केल्यानंतर मार्केटमध्ये रोजच प्रचंड उलथापालथ होऊ लागली.
टेरिफ लागू झाल्यावर बाजार धडाधड कोसळू लागले. गुंतवणूकदारांमध्ये ‘ब्लॅक मंडे’ ची भीती पसरू लागली. या टेरिफमुळं काही दिवसांतच जागतिक शेअर्सच्या किंमती 10 ट्रिलियन डॉलर्सनं (86 हजार कोटी) कमी झाल्या. ट्रम्प यांच्यावर याचा काही परिणाम झाला नाही.
पण 9 एप्रिलच्या घडामोडींनी ट्रम्प यांना बदलायलं भाग पाडल्याचं दिसतं. अमेरिकेत अमेरिकन सरकारी बाँड बाजारात मोठी विक्री झाली. हे बाँड सहसा गुंतवणुकदारांसाठी सुरक्षित कोपरा असते. शेअर्सच्या किंमती घसरल्यावर गुंतवणूकदार सहसा सरकारी बाँडमध्ये सुरक्षितता शोधतात. पण गेले 3-4 दिवस या सरकारी ट्रेझरी बाँडमध्ये वेगळी उलाढाल दिसू लागली. 10 वर्षांच्या ट्रेझरी बाँडस् वरील व्याजदर वाढून लागले होते. या उसळीच्या गतीचा अर्थ वाढत्या व्याजदरांमुळं किंमती वाढू शकतात, लोकं घरं खरेदी किंवा क्रेडिट कार्ड कर्ज फेडण्यासाठी जास्त पैसे देतील. नवीन व्यवसाय किंवा व्यवसायवृद्धीकरता नवीन कर्जाकरता जास्त पैसे द्यावे लागतील असा होऊ लागला.
ट्रम्प यांच्या निर्णयाचा शेअर बाजारावर मोठा परिणाम; अमेरिकेसह आशियाई बाजारातही तेजी
ट्रेझरी सेक्रेटरी स्कॉट बेसेंट यांच्याकरता हे चिंतेंचं कारण ठरलं. स्काट बेसेंट हे स्वतः बाँड मार्केटशी संबंधित असल्यानं त्यांना या उसळीतला धोका लक्षात आलाच असणार. एक प्रशासन अधिकाऱ्यानं दिलेल्या माहितीनुसार बेसेंट यांनीच ट्रम्प यांना बाँड मार्केटमधील घडामोडींमुळं टेरिफला स्थगिती देण्याचा आग्रह केला असणार.
नव्या टेरिफ पॉलिसीला 90 दिवसांची स्थगिती देताना ट्रम्प यांनी बाँड मार्केटचाही उल्लेख केला. ते म्हणाले की, “बाँड मार्केटचा अंदाज लावणं कठीण आहे. मी त्याचं निरिक्षण करतोय. आता तरी ते चांगलं दिसतंय पण काल रात्री लोकं जरा अस्वस्थ झाले होते.”
ट्रम्प यांना आपला लाडका निर्णय स्थगित करण्याकरता केवळ मार्केट जबाबदारी नाही. ट्रम्पना बऱ्याचदा पाठिंबा देणारे व्यावसायिक नेते आणि अब्जाधीश हे लोकंही टेरिफच्या निर्णयामुळं नाखूश होते. ट्रम्पचे जुने समर्थक आणि निधी देणारे अब्जाधीश हेडगे यांनी या टेरिफ पॉलिसीवर ‘आर्थिक अणु हिवाळा’ असं म्हणत टीका केली होती.
द टेलिग्राफच्या वृत्तानुसार, परशिंग स्केअर कॅपिटलचे संस्थापक अ‍ॅकमन हे ट्रम्पच्या 90 दिवसांच्या विश्रांतीचे मूळ आहेत. अ‍ॅकमन यांनी सोशल मिडियावर ट्रम्प यांना टेरिफवर 90 दिवसांच्या स्थगिती देण्याची विनंती केली होती. लहान व्यवसायांना दरीत न लोटता राष्ट्राध्यक्ष आपली उद्दीष्ट साध्य करू शकतात, असं त्यांनी म्हटलं होतं. अ‍ॅकमन यांनी ट्रम्प यांना इशारा दिला होता की, अनेक लहान उद्योग टेरिफमुळं बँक करप्ट होतील आणि पुढचा नंबर मध्यम उद्योगांचा असेल. ट्रम्प यांचे लाकडे एलॉन मस्क हेही टेरिफ पॉलिसीवर नाखूश असल्याचं पाहायला मिळालं होतं. जे पी मॉरगन कंपनीचे जेमी डिमॉन यांनीही ट्रम्प यांचं मन वळवण्यात महत्वाची भूमिका बजावल्याचं मानलं जातं. 9 एप्रिल रोजी सकाळी फॉक्स वृत्त वाहिनीला दिलेल्या मुलाखतीत डिमॉन यांनी आर्थिक अनिश्चिततेमुळं रेसेशन येण्याची शक्यता वर्तवली होती.
ट्रम्प यांच्या निर्णयामुळं जगाला किमान 90 दिवसांचा सुकून दिला आहे. पण त्यानंतर काय होणार याबद्दल कोणालाच माहीत नाही.
