आयटीआर फाईल करणाऱ्या सर्व नोकरदार व्यक्तिंना या आठवड्यात फॉर्म 16 मिळणार आहे. केंद्र सरकारने 2024 सालच्या अर्थसंकल्पामध्ये कर कपातीमध्ये मोठे बदल केले आहेत. त्यामुळे सामान्य करदात्यांपुढे जुनी आणि नवीन कर पद्धतीचा पर्याय खुला आहे. त्यामुळे आता करदात्यांपुढे आयटीआर – 1 आणि आयटीआर – 2 असे दोन पर्याय आहेत तर जाणून घेऊयात आपण कोणता फॉर्म निवडू शकतो.
आयटीआर – 1 फॉर्ममधील बदल
आर्थिक वर्ष 2024 – 2025 पर्यंत केवळ भारतीय नागरिक असलेले व्यक्तिच आयटीआर – 1 (सहज)चा वापर करु शकत होते. यामध्ये सुद्धा ज्या व्यक्तिंचं उत्पन्न हे फक्त पगार किंवा पेन्शन आहे, एखादं घर जिथून भाडं मिळतं आणि सेव्हिंग्ज, फिक्स डिपॉझीटवरचं व्याज, डिव्हीडंट्स आणि शेत उत्पन्न 5 हजार रुपयांपेक्षा कमी आहे अशी लोकंच आयटीआर -1 हा फॉर्म भरत होते. मात्र, आता या फॉर्ममधल्या नियमांत बदल केले आहेत.
नव्या नियमांनुसार, ज्या करदात्यांनी इक्विडी शेअर्स, इक्विटी म्युच्युअल फंड अशा दीर्घकाळ गुंतवणूकीमध्ये गुंतवणूक केली आहे ( जेथे 12.5 टक्के कर आकारला जातो) ते व्यक्ती सुद्धा आयटीआर -1 फॉर्म घेऊ शकतात. मात्र, यामध्ये आर्थिक वर्ष 2025 मध्ये या गुंतवणुकीतून मिळणारं व्याज हे 1.25 लाखापेक्षा जास्त नसावं.
आयटीआर फॉर्म – 1 ‘सहज इज सिंपल’
आयटीआर फॉर्म 1 ला केंद्रीय अर्थखात्याकडून ‘सहज इज सिंपल’ असं नावं दिलं गेलं आहे. नावाप्रमाणेच या फॉर्म संबंधित गोष्टी या अगदी साध्यासोप्या ठेवल्या आहेत. ज्या करदात्यांची आर्थिक उलाढाल खूप जास्त नाही, मर्यादित उत्पन आणि उत्पन्नाचे स्त्रोत आहेत, अशा नोकरदार आणि पेन्शनर्स आयटीआर फाईल रिटर्न करण्यासाठी फॉर्म 1 वापरु शकतात.
जेव्हा आपण आयटीआर रिटर्न्सची प्रक्रिया सुरु करतो तेव्हा करपद्धत आधीच निवडली असेल तर फॉर्म – 1 मध्ये आपली वैयक्तिक माहिती, आर्थिक मिळकती संदर्भातली माहिती आणि आर्थिक व्यवहारांची माहिती त्या फॉर्ममध्ये आधीच भरलेली असते. ही सर्व माहिती आपल्याला फॉर्म 26 एएस आणि वार्षिक माहिती पत्रामध्ये तपासता येते. त्यासोबतच आपल्याला ऑफिसकडून जो फॉर्म 16 (टिडीएस सर्टिफिकेट) मिळतो आणि आपल्या बँक खात्याच्या स्टेटमेंटमध्येही तपासता येते. त्यानंतर पुढची प्रक्रिया पूर्ण करता येते.
हा फॉर्म वार्षिक 50 लाखापेक्षा कमी उत्पन्न असलेल्या भारतीय नागरिकांना मिळतो. यामध्ये साधारणपणे पगारदार व्यक्ती, पेन्शनर्स, एका घराची मालमत्ता असलेले, शेत उत्पन्न 5 हजारपेक्षा कमी असणारे आणि सेव्हिंग्ज, फिक्स्ड डिपॉझिट, डिव्हिडंड्समधून मर्यादित आर्थिक उत्पन्न मिळवणारे अशा व्यक्तिंचा समावेश होतो.
जर तुम्ही इक्विटी शेअर्स आणि इक्विटी म्युच्युअल फंड मध्ये पैसे गुंतवले असतील आणि त्यातून तुम्हाला 1.25 लाखापेक्षा कमी उत्पन्न मिळत असेल तर इन्कम टॅक्स ॲक्टच्या कलम 112A नुसार तुम्ही सुद्धा यावर्षीपासून फॉर्म – 1 भरण्यासाठी पात्र आहात.
हे ही वाचा : आयटीआर भरायचा आहे.. पण फॉर्म 16 घेतला का?
आयटीआर फॉर्म 2 कोणासाठी असतो
ज्या करदात्यांची उत्पन्न मर्यादा 50 लाखापेक्षा जास्त आहेत त्यांना आयटीआर फॉर्म 2 मिळतो. याशिवाय आर्थिक गुंतवणुकीवरील मिळकत 1.25 लाखाहून जास्त असते ते या फॉर्मसाठी पात्र असतात.
जे लोक कंपनीचे संचालक असतात, ज्यांच्याकडे अनलिस्टेड इक्विटी शेअर्स असतील म्हणजे जर तुमच्याकडे स्टॉक एक्सेचेंजवर (शेअर मार्केट) व्यवहार होत नाही अशा कोणत्या खाजगी कंपनीचे शेअर्स असतील तर, त्यांच्यासाठी आयटीआर फॉर्म 2 दिलेला आहे.
जर 2024 -2025 या आर्थिक वर्षात परकीय उत्पन्न मिळवलं असेल, जर परदेशात तुमची एखादी मालमत्ता असेल किंवा तिथल्या बँकेमध्ये तुमचं खातं असेल किंवा तिथल्या कोणत्याही संस्थेत तुम्ही भागिदार असाल तर तुम्हाला आयटीआर फॉर्म 2 अंतर्गत कर भरावा लागतो.
तसंच जर ESOP (Employee Stock Ownership Plan) नुसार म्हणजे तुम्ही ज्या कंपनीमध्ये काम करत आहात त्या कंपनीचे शेअर्स घेतले असतील तरी तुम्ही कंपनीच्या भागिदारी अंतर्गत येता म्हणून त्यांच्यासाठी फॉर्म 2 असतो.
योग्य फॉर्मची निवड करा
करदात्यांच्या वार्षिक मिळकतीनुसार हे वर्गीकरण केलेलं आहे. जर तुम्ही चुकीचा फॉर्म भरून आयटीआर फाईल केला तर, तुमच्यावर इन्कम टॅक्स ॲक्ट अंतर्गत कारवाई केली जाऊ शकते. त्यामुळे योग्य फॉर्मची निवड करणं ही तुमची जबाबदारी आहे.
