ट्रेकिंगचं व्यावसायिकीकरण होत आहे हे कोणी नाकारु शकत नाही. हे क्षेत्र सरकारच्या नियंत्रणाखाली येत नाही. त्यामुळे ट्रेकिंग व्यवसाय सुरु करताना, काही नियम, बंधन अशा कोणत्या गोष्टींचा संबंधही येत नाही. जर कोणी एखाद्या ट्रेकिंगचं आयोजन करत असेल तर त्याला कोणी रोखू शकत नाही.
ट्रेकिंगचं आयोजन करणं, ट्रेक लीडर बनणं यासाठी काही खास कौशल्य तुमच्या अंगी असायला पाहिजे. केवळ डोंगर माथ्यावर जायला आवडतं, साहसी खेळांची भिती वाटत नाही, शारीरिकदृष्ट्या तंदुरूस्त आहे, गड-किल्ल्यांची अफाट माहिती आहे, म्हणून कोणी ट्रेक लीडर होऊ शकत नाही. तर या सगळ्या गुणांसह सतर्कता, निर्णय क्षमता, संकटाच्या वेळी सर्व टीमला धैर्य देणं, हेही कौशल्य असणं आवश्यक असते.
त्यामुळे आजच्या लेखात ट्रेकच्यावेळी ट्रेक लीडर म्हणून काय काळजी घेतली पाहिजे याबद्दल निसर्गमित्र धनंजय मदन यांनी दिलेल्या टिप्स जाणून घेऊयात.
ट्रेकला जाताना ट्रेक लीडरने काय काय सामान सोबत घ्यायचं आहे
प्रत्येक लीडर्सने किंवा त्यातील व्हॉलेंटियर्सनी चांगली टॉर्च (बॅटरी) स्वत:जवळ ठेवायची आहे. स्वतःची 10-15 फुटांची स्लींग (sling), शिट्टी, अधिकचा बुटाचा जोड, जर त्या बुटाला दोरी असेल तर एक्ट्रा शू लेस, खाण्यासाठी आणि पिण्यासाठी जास्त पदार्थ तुमच्याजवळ ठेवावेत.
एकच मोठा दोरखंड घेण्याऐवजी 50 फूटांच्या 3-4 दोरखंड घ्यावेत. ते वेगवेगळ्या टप्प्यावर असलेल्या व्हॉलेंटियर्सकडे देऊन ठेवायचे. जर काही अडचण आली तर तिथल्या तिथे दोरखंड उपलब्ध असेल या उद्देशाने असं करावं.
जर ट्रेकिंगमध्ये जास्त सभासद सहभागी झाले असतील तर प्रथोपचार साहित्याचं सुद्धा फक्त एकच कीट न ठेवता पुढे, मध्यभागी आणि शेवटी असे तीन वेगवेगळे कीट ठेवायचे आहेत.
ट्रेक करताना काठी (Walking stick) जरूर वापरावी. पावसाळी दिवसात डोगरांचे रस्ते निसरडे होतात. त्यामुळे walking stick वापरायची गरज पडते. तसंच ओढा पार करताना पाण्याचा अंदाज घेण्यासाठी या walking stickचा उपयोग होतो.
हे ही वाचा : ट्रेकिंगचं प्लानिंग करता मग ‘या’ टिप्स लक्षात ठेवा
ट्रेकिंग स्थळावर सजगता कशी बाळगावी
ओढा क्रॉस करताना सर्वात आधी सरकारने याबाबतीत काही सूचना त्याठिकाणी लावल्या असतील तर त्या तपासून त्याचं पालन करावं. जर तो ओढा सुरक्षित असेल तरिही ट्रेक लीडर आणि स्वयंसेवकांनी पाण्यात मजा करण्यासाठी न उतरता बाहेर थांबून परिसरावर लक्ष ठेवावं. यावेळी ओढ्यात वरच्या बाजूने येणाऱ्या पाण्यावर ट्रेक लीडरने लक्ष ठेवायचं आहे. जर पाऊस पडत असेल किंवा धबधब्यातून येणाऱ्या पाण्याचा वेग वाढला असेल तर वेळीच ट्रेकर्सना सावध करुन ओढा पार करायचा आहे.
ओढा क्रॉस करताना त्याच्या पात्राची व्याप्ती आणि खोली पाहून त्याच्या बदलावर पण सगळ्यांनी लक्ष ठेवावं.
व्हॉलेंटियर्सनी ग्रुप करून, स्वतःचा गट करून ट्रेक करायचा नाही तर आपल्या ग्रुपच्या, पुढे-मध्ये आणि मागे असं विभागून राहून ट्रेक मध्ये सहभागी झालेल्यांना मदत करावी. लीडरने व्हॉलेंटिसर्सचा तसा क्रम लावून द्यायचा आहे. जेणेकरुन एका मागून एक डोंगराची वाट चढताना कोणताच ट्रेकर्स रांगेत बाहेर पडणार नाही, किंवा नैसर्गिक क्रियेसाठी बाजूला जात असाल तर त्यासंबंधित आसपासच्या व्हॉलेंटियरला माहिती द्यावी.
तीव्र उतार, कातळ (दगडी) टप्पे, अरुंद रस्त्यावरुन चढता किंवा उतरताना वा चालताना क्रम लावावा, एकमेकांना मदत करावी आणि दोन ट्रेकर्समध्ये सुरक्षित अंतर ठेवून तो टप्पा पार करावा.
ट्रेक लीडर आणि व्हॉलेंटियर्सकडे शिट्ट्या असल्या पाहिजेत. जर काही अडचण आली तर आवाज देण्याऐवजी शिटीचा वापर करावा. शिट्टीचा आवाज आणि ती किती वेळा वाजवायची हेही आपल्या टीमसोबत आधी ठरवून घ्यावं.
अलिकडे शनिवार – रविवारी ट्रेकिंगसाठी सगळ्याच ठिकाणी मोठ्या प्रमाणावर गर्दी होत असते. त्यामुळे एखाद्या स्थळावर अतिप्रमाणात अनियंत्रित गर्दी असेल तिथून माघारी फिरण्याचा निर्णय घ्यावा.
काळोख पडायच्या आत ट्रेक संपवून बसजवळ पोहचायचं आहे.
ट्रेक लीडरने ट्रेकर्सना कोणत्या सूचना द्याव्यात
ट्रेक लीडरने ट्रेकला जाण्यापूर्वीच ट्रेकमध्ये सहभागी होणाऱ्या सर्वांना ट्रेक कोणत्या वर्गातला (इझी ग्रेड, मॉडरेट ग्रेड आहे की टफ ग्रेड) आहे याची माहिती द्यावी.
ट्रेकमध्ये सहभागी होणाऱ्यांना ट्रेक सुरु होण्यापूर्वीच जंगलाच्या वाटेमध्ये आवाज, गोंधळ न करता चालण्याच्या सूचना द्यायच्या. मोबाईलवर गाणे ऐकण्याऐवजी, किंवा मित्र-मैत्रिणींशी गप्पा मारत चालण्याऐवजी पावसाचा आवाज, जवळून ओढा वाहत असेल तर त्याचा आवाज, पक्ष्यांचे आवाज अशा नैसर्गिक आवाज ऐकत निसर्गाचा खऱ्या अर्थाने उपभोग घेण्याचा सल्ला द्यावा.
याशिवाय मोबाईल न वापरण्याच्या सूचना द्याव्यात.
वेळकाढूपणा, आरडाओरडा न करता काळोख पडण्यापूर्वी ट्रेक पूर्ण केला पाहिजे.
आपण सावधानता बाळगली तरच ट्रेकचा खराखुरा आनंद घेता येऊ शकतो.
