चेन्नईमध्ये राहणारी 13 वर्षांची इनिया प्रगती हिने एक अनोखा विक्रम रचला आहे. ती भारताची सर्वात तरुण ‘ॲनालॉग अंतराळवीर’ बनली आहे स्वप्नांना वय नसतं, हेच तिनं दाखवून दिलं आहे. तिच्या या कामगिरीने, विशेषतः विज्ञान, तंत्रज्ञान, अभियांत्रिकी आणि गणित (STEM) क्षेत्रात करिअर करू इच्छिणाऱ्या तरुण मुलामुलींसाठी एक मोठी प्रेरणा आहे.
‘ॲनालॉग अंतराळवीर’ म्हणजे काय?
ॲनालॉग अंतराळवीर म्हणजे असे लोक जे अंतराळात जाण्याआधी पृथ्वीवरच अशा ठिकाणी ट्रेनिंग घेतात जिथलं वातावरण आणि भूभाग अंतराळातील ग्रहांसारखं असतं. हे ट्रेनिंग खूप महत्त्वाचं असतं, कारण यातून अंतराळातील वातावरणात कसं जगायचं याचा अनुभव मिळतो.
इनियाने असंच एक कठीण मिशन पूर्ण केलं. ती कॅनडामधील डेव्हॉन बेटावर गेली होती. हे बेट ‘पृथ्वीवरील मंगळ’ म्हणून ओळखलं जातं, कारण तिथलं वातावरण अगदी मंगळ ग्रहासारखं आहे. तिथे तिने खूप मेहनत घेतली. पाण्याच्या नमुन्यांची तपासणी केली आणि मंगळावरच्या वातावरणात कसं जगायचं याचा अनुभव घेतला. तिने मंगळावर भविष्यात मानवी वस्ती कशी तयार करता येईल, यावरही संशोधन केलं.
स्वप्नाची सुरुवात
इनियाचा हा प्रवास अगदी लहानपणी सुरू झाला. जेव्हा ती फक्त 5 वर्षांची होती, तेव्हापासून ती आकाशाकडे पाहत बसायची. तेव्हाच तिने ठरवलं की तिला अंतराळवीर बनायचं आहे. तिने आपलं स्वप्न पूर्ण करण्यासाठी कठोर प्रशिक्षण घेतलं. ती स्कुबा डायव्हिंगही शिकली, जेणेकरून तिला अंतराळातील शून्य गुरुत्वाकर्षण (zero-gravity) अवस्थेचा अनुभव घेता येईल. यासोबतच तिने स्पेस सायन्स आणि रॉकेटरीबद्दल खूप अभ्यास केला.
इनियाच्या याच मेहनतीमुळे तिला आणखी एक मोठी संधी मिळाली आहे. 2026 मध्ये होणाऱ्या NASA च्या 10 दिवसांच्या स्पेस ट्रेनिंग प्रोग्रामसाठी तिची निवड झाली आहे. ही संधी मिळवणारी ती सर्वात तरुण भारतीय आहे. या ट्रेनिंगमध्ये ती अंतराळवीरांना दिलं जाणारं ट्रेनिंग प्रत्यक्ष घेणार आहे. यात फ्लाइट सिमुलेशन, स्पेसक्राफ्ट ऑपरेशन आणि इतर अनेक गोष्टींचा समावेश असेल.
एक लेखिका आणि ‘मार्स ॲम्बेसेडर’
इनिया फक्त अंतराळवीरच नाही, तर एक चांगली लेखिका देखील आहे. तिने आतापर्यंत तीन पुस्तके लिहिली आहेत. तिचे ‘एव्हिडन्स ऑफ वॉटर ऑन मार्स’ नावाचे पुस्तक तरुण लेखकांच्या श्रेणीत बेस्टसेलर ठरले आहे. या पुस्तकात तिने मंगळावर पाण्याचे पुरावे कसे शोधले जातात, यावर सखोल माहिती दिली आहे.
याव्यतिरिक्त, इनियाने ‘मार्स ॲम्बेसेडर’ म्हणूनही काम केले आहे. या भूमिकेतून ती अनेक शाळांमध्ये आणि कार्यक्रमांमध्ये विद्यार्थ्यांना मंगळ आणि अंतराळ विज्ञानाबद्दल मार्गदर्शन करते.
भविष्याची मोठी स्वप्ने
इनियाची स्वप्नं खूप मोठी आहेत. तिला आधी चंद्रावर आणि नंतर मंगळावर जायचं आहे. तिने आपल्या स्वप्नांना पूर्ण करण्यासाठी एक रोडमॅप तयार केला आहे. ती अंतराळ संशोधनामध्ये शिक्षण घेण्यावर लक्ष केंद्रित करत आहे.
इनियाच्या या प्रवासात तिच्या कुटुंबाचा आणि एसआरएम पब्लिक स्कूलच्या शिक्षकांचा मोठा हात आहे. तिच्या पालकांनी तिला नेहमी प्रोत्साहन दिले आणि तिच्या शिक्षकांनीही तिला मदत केली. या प्रवासात इनियाला अनेक दिग्गज व्यक्तींना भेटण्याची संधी मिळाली. तिने भारताचे पहिले अंतराळवीर, विंग कमांडर राकेश शर्मा यांची भेट घेतली.
