कारवी या फुलांचा रंग, आकार आणि सुगंधही वेगवेगळा असतो. ही फुले जगातल्या प्रत्येक अधिवासात, प्रत्येक कानाकोपऱ्यात आढळतात. या फुलांच्या अक्षरश: लाखो जाती आढळतात. त्यातील प्रत्येकाचं स्वत:चं असं वेगळेपण आणि वैशिष्ट्य आहे. ही फुले खूप मनमोहक आहेत. त्या झाडाच्या वंशवृद्धीकरता ही फुलं फार उपयोगी असतात. झाडाची फलधारणा होण्याकरता परागीभवन आवश्यक असते आणि हे परागीभवन या फुलांमार्फतच होते. कारवीच्या प्रत्येक जातीनुसार फुलांमधे पुरूष आणि स्त्री भाग वेगवेगळे असतात आणि त्या फुलांचे परागीभवन त्याच जातींच्या दुसऱ्या फुलांबरोबर होते. वेळप्रसंगी त्याच जातीच्या फुलामध्ये सुद्धा परागीभवन होऊ शकते.
कारवीचं परागीभवन
फुलझाडांच्या परागकणांच्या प्रसारासाठी खास अशी यंत्रणा निसर्गाने नेमून दिली आहे. परागकणांना ने-आण करण्यासाठी अनेक कीटक काम करत असतात. त्या मोबदल्यात त्यांना त्यांचं खास अन्न मिळतं. हा त्यांचा मोबदला म्हणजे उच्च प्रथिनयुक्त मधुरस. हा गोड मधुरस अनेक कीटकांचं मुख्य अन्न आहे. यात फुलपाखरे, मधमाश्या, ढालकीडे असे कितीतरी कीटक आहेत. या कीटकांना हा मधुरस फुलांना भेट देण्यासाठी प्रवृत्त करतो. कळत नकळत या कीटकांच्या माध्यमातून पराग कणांचं इथून तिथे प्रसरण होतं आणि त्या फुलाचं परागीभवन होते.
कारवीचं रूप आणि सुगंध
या फुलांचा रंग हा अतिशय उठावदार आणि आकर्षक असतो. त्यामुळे त्यावर विविध कीटक सहज आकर्षित होतात. यातील काही जातींच्या फुलांना सुवासही असतो. कीटकांना आकर्षून घ्यायला या सुवासाचाही फायदा होतो. ज्या फुलांना सुवास असतो ती सहसा पांढऱ्या रंगाची असतात. ती रात्रीच्या वेळी फुलतात. पण रात्री जरी फुलत असली तरी या फुलांचा गंध एवढा जबरदस्त असतो की, कीटक त्यावर आकर्षित होतातच.
कारवीचा मध
कीटकांमधे कारवी अतिशय प्रिय आहे. त्यामुळं सतत त्यावर अनेक कीटक घोंगावत असतात. सात वर्षांनी फुलत असल्यामुळे तिच्यापासून मिळणारा मध हा थोडा महाग आणि दुर्मिळ असतो.
फुलं बहरण्याचा काळ
आपण नर्सरीमधून जेव्हा गुलाबाचं किंवा इतर फुलझाडं आणतो, तेव्हा आपण अशी अपेक्षा करतो की, त्यावर सारखी फुले यावीत. मात्र निसर्गात असं कायम घडत नाही. प्रत्येक फुलझाडांवर फुलं यायचा हंगाम ठरलेला असतो. त्या हंगामातच त्या झाडाला फुले बहरतात. ह्या “कारवी”ची तर वेगळीच तऱ्हा आहे. ही चक्क दर सात वर्षांनी फुलते. जेव्हा कारवी फुलते तेव्हा अख्खेचे अख्खे डोंगर हा या फुलाच्या जांभळ्या रंगामध्ये बुडून जातो.
2017 सालानंतर यावर्षी कारवी फुलली आहे. सध्या बोरिवली नॅशनल पार्क, कर्नाळा, माथेरान, महाबळेश्वर आणि यासारख्याच अनेक गड किल्ल्यांवर ही कारवी अगदी जोमात फुलली आहे. साधारणतः महिनाभर हा बहर राहतो. सर्व महाराष्ट्रात आणि जवळपास सगळ्या ठिकाणी ही कारवी एकाच वर्षी फुलते. त्यामुळे काही ठिकाणी कारवी यावर्षी फुलली आणि दुसऱ्या ठिकाणी दुसऱ्या वर्षी फुलेल असं सहसा होत नाही. अर्थात काही तुरळक झाडे मात्र एखादं वर्ष पुढे मागे फुलू शकतात. पण सर्वत्र बहर (mass flowering) हा मात्र त्या नेमक्या वर्षीच होतो.
जर का आपण यावर्षी ही फुलं बघितली नसतील तर आता थेट 2031 साली तुम्हाला ही फुललेली कारवी बघता येणार आहे.
टोपली कारवी
कारवी सारखीच अजूनही काही कारवीच्या जाती आपल्याकडे आढळतात. त्यातली दुसरी प्रसिद्ध कारवीची जात म्हणजे टोपली कारवी. ह्या कारवीचे झुडूप बहरल्यानंतर एखादी टोपली उलटी घातली आहे आणि त्यावर जांभळी फुले फुलली आहेत असे दिसते. म्हणून हिचे नाव टोपली कारवी असं आहे. लोणावळा आणि कास पठारावर सध्या ही कारवी मोठ्या प्रमाणावर फुलली आहे.
