भारतीयांसाठी अतिशय भावनिक गुंतवणुकीचा विषय म्हणजे सोनं / चांदी यासारख्या मौल्यवान धातुंमध्ये गुंतवणूक. पण हा ट्रेंड फक्त भारतातच नाही तर जगभरात सगळीकडेच दिसून येतो. अर्थात त्याची वेगवेगळी कारणं आहेत. आज थोडासा आढावा सोन्या-चांदीमधल्या गुंतवणुकीतला..
सोनं / चांदी मौल्यवान का आहेत ?
सर्व सामान्यांच्या भाषेत सोनं / चांदी या सारख्या धातूंना ‘मौल्यवान’ म्हणायचे मुख्य कारण म्हणजे त्याची वाढती किंमत असे समजले जाते. पण त्याच्या एक पायरी खाली गेलो की समजते, ह्या वाढत्या किमतीचे कारण आहे या धातूंच्या मागणी – पुरवठा या मधलं मोठं असंतुलन (demand – supply imbalance). प्रचंड मागणी आणि अपुरा पुरवठा यामुळे निश्चितच दिवसेंदिवस या धातूंच्या किंमती वाढतच असतात. आणि भविष्यात या व्यवस्थेत काही मोठी उलथापालथ झाली नाही तर वाढतच राहतील.
सोनं / चांदी या धातूंची मागणी जास्त का ?
सोनं किंवा चांदी हे दोनच धातू मौल्यवान वस्तूंच्या यादीत नाही बसत. प्लॅटिनम / पॅल्याडीयम यासारखे धातू सोनं / चांदीपेक्षा मौल्यवान आहेत. पण सोनं आणि चांदीला जास्त प्राधान्य मिळतं कारण याचा सर्रास केला जाणारा दैनंदिन वापर. औद्योगिक क्षेत्रात चांदीचा फार मोठ्या प्रमाणावर वापर केला जातो. यामुळे त्याची मागणी नेहमीच जास्त असते. त्याचप्रमाणे ज्वेलरीसाठी तर सोन्याचा वापर होतोच. पण त्यापेक्षा महत्त्वाचं कारण म्हणजे प्रत्येक देशात वापरले जाणारे त्या देशाचे चलन (Currency) बहुतांश त्या देशाच्या राष्ट्रीय बँकेत असणाऱ्या सोन्याच्या साठ्यावर अवलंबून असते. त्यामुळे सोनं / चांदी यांची मागणी नेहमीच पुरवठ्यापेक्षा जास्त असते.
सोनं – गुंतवणूक की खर्च ?
आधी म्हटलं त्याप्रमाणे भारतीयांसाठी सोनं विकत घेणं ही खूप भावनिक गोष्ट आहे. आपण बहुतेक वेळा सणासुदीला सोन्याची खरेदी करतो. घरातील कार्यांच्या वेळी सोन्याची खरेदी आवर्जून केली जाते. लग्नातला सगळ्यात मोठा खर्च सोन्यावर केला जातो. अशा वेळी या खरेदीला गुंतवणूक म्हणायचे की खर्च ? हा प्रश्न प्रत्येकाने स्वतःला विचारायला हवा. बहुतेक वेळा अशा गोष्टींसाठी खरेदी केलेल्या सोन्याला गुंतवणूक समजले जाते. पण प्रत्यक्षात ती भविष्यात लागणाऱ्या खर्चाची सोय असते आणि त्यातून काही रिटर्न्स मिळवायचा आपला हेतू नसतो. भारतीय मानसिकता बघितली तर सोनं विकायचा विचार आपण सगळ्यात हालाखीच्या परिस्थितीतच करतो. त्यामुळे अशा प्रकारच्या सोने खरेदीला खर्चामध्ये मोजणं जास्त रास्त आहे.
मग गुंतवणुकीचा पर्याय म्हणून सोनं किंवा चांदी घ्यावी का ?
गुंतवणूक तज्ञांकडून विशेषतः सोन्याला Hedge Asset म्हणून संबोधलं जातं. सोप्या भाषेत सांगायचं तर इतर गुंतवणुकीतून पैसे काढून घेतले तर त्याचा पर्यायी पार्किंग ऑप्शन म्हणजे सोन्यात गुंतवणूक. तुम्ही बऱ्याच वेळा अनुभव घेतला असेल की Equity Markets मध्ये जेव्हां मोठी पडझड होते, त्यावेळी सोन्याचे भाव ढगाला पोचलेले असतात. म्हणजेच Equity Markets मधून बाहेर पडलेला पैसा हा तात्पुरता सोन्यामध्ये गुंतवला जातो. जो कालांतराने परत Equity Markets मध्ये परत येतो. गेल्या दोन वर्षात सोन्याच्या भावात प्रचंड मोठी वाढ दिसून येतेय याच मुख्य कारण म्हणजे बहुतेक मोठ्या अर्थव्यवस्था असणाऱ्या देशांच्या राष्ट्रीय बँकांनी मोठ्या प्रमाणात केलेली सोने खरेदी. सोन्याचा गेल्या 20 वर्षांचा वार्षिक वृद्धीदर किंवा परतावा (CAGR) बघितला तर तो आहे 11.2%. तुलना करायला गेलो तर निफ्टीने CAGR दिला आहे 14.9% आणि रिअल इस्टेट मध्ये तोच मिळाला आहे 8%. FD चा व्याज दर आहे साधारण 7.5%.
त्यामुळे गुंतवणुकीसाठी सोन्यासारख्या मौल्यवान धातुमध्ये गुंतवणूक म्हणून नक्कीच बघितले जाऊ शकते. पण त्याआधी Equity Markets मध्ये म्युच्युअल फंडद्वारे तुमचा एक मोठा पोर्टफोलिओ तयार झाला की, त्यानंतरच याचा विचार करावा. कारण लक्षात ठेवा सोनं हे शेवटी Hedge Asset आहे आणि त्याच्या त्याचप्रमाणे वापर केला तरच जास्त फायदा होऊ शकतो.
