छत्रपती संभाजीनगरमध्ये सविता आणि रुपाली यांचं बी.एस्.सी. प्रथम वर्षाचं शिक्षण सुरू आहे, तर माधुरी 12 वी सायन्स शिकत आहे. या तिघीही शिक्षण घेता घेता प्लम्बर म्हणून नोकरीही करत आहेत. जुलै 2024 ला प्रशिक्षण पूर्ण झाल्यावर लगेचच ऑगस्टमध्ये एका प्लबिंग कंपनीत त्या कामाला लागल्या. सध्या एका रो-हाऊसच्या साईटवर नळ फिटींग, कनसील फिटिंग, चेंबर बांधणे, वाळू-विटा वाहणे, पाईप टाकणे ही सर्व कामं ह्या तिघी करतात. कांचन टेमकर ही एस् वाय बीकॉमला शिकणारी मुलगी, गेली दोन वर्ष बीड बायपासवर सॅनिटरी फिटिंग शोरूममध्ये अकाउंटस् आणि सेल्स गर्ल म्हणून काम करत आहे. सविता साळुंखे पुण्यातील निगडी भागात SPT Water Treatment Plant करणाऱ्या कंपनीत मार्केटिंग कॉलिंगमध्ये काम करते. पुण्यामध्येच एका कंन्स्ट्रक्शन कंपनीत सेकंड लीड म्हणून काम करणाऱ्या जयश्रीच्या हाताखाली 7-8 प्लंबर काम करतात. त्यांनी केलेल्या कामाचं इनस्पेक्शन जयश्री करते. तर अहमदनगरमध्ये आरती बावीस्कर गेली तीन वर्ष प्लम्बिंग ट्रेनर म्हणून काम करत आहेत. ह्या सगळ्या जणींनी प्लम्बिंगचं प्रशिक्षण घेतलं आहे. प्लम्बिंगमध्ये मुली जात नाही, म्हणून मुद्दाम हे क्षेत्र निवडल्याचं ह्या सगळ्या सांगतात.
प्लबिंगमध्ये मुलींचं काय काम?
मुली ह्या क्षेत्रात का असं कोणालाही वाटू शकेल? सर्वांच्याच घरात कधी ना कधी नळाचं काही काम निघतंच. हल्ली वॉटर प्युरिफायर घरोघरी असतात. त्याचं सर्व्हिसिंग असतं. बऱ्याचदा घरी एकट्या महिलाच असतात. काम करायला बऱ्याचदा एखादा अनोळखी पुरुष येतो. नाही म्हटलं तरी, कित्येक महिला अशावेळी अति सजग होतात. कारण ही सर्व कामं करणारी व्यक्ती थेट तुमच्या स्वयंपाकघरात येते. अशा वेळी एखादी महिला हे काम करायला आली, तर त्या घरच्या बाईला जास्त सुरक्षित वाटतं.
भारतात मुलींकरता 4 प्रशिक्षण केंद्र
प्रथम एज्युकेशन फाउंडेशनच्या ‘युथ स्किलींग प्रोग्राम’ची भारतात प्लम्बिंग प्रशिक्षण देणारी चार निवासी केंद्र आहेत. सर्वात महत्वाचं म्हणजे इथं प्रवेश घेण्याकरता इयत्ता आठवीपर्यंतचं शिक्षण आणि वयाची अठरा वर्ष पूर्ण इतकीच आवश्यकता आहे. प्रथमनं 2017 मध्ये पनवेल इथं प्लम्बिंगचं निवासी प्रशिक्षण केंद्र सुरू केलं. याला चांगला प्रतिसाद मिळत असल्याचं पाहून, 2018 मध्ये पनवेल इथं मुलींकरता स्पेशल बॅचेस सुरू केल्या. पण मुलींकरता प्लम्बिंग कोर्स आयोजीत करणं हे एवढं सोपं नसल्याचं, प्लम्बिंग प्रोग्रामचे प्रमुख शिवाजी कदम सांगतात. प्लम्बिंग आणि सॅनिटेशन हे काम कितीही महत्त्वाचं असलं तरी या कामाला प्रतिष्ठा नाही. वाडा, अलिबाग आणि पेणमधील गावांमध्ये प्रथमच्या महिला मेंटर्सनी घरोघरी जाऊन महिला पालकांशी संवाद साधला. पालकांकरता प्रशिक्षण केंद्र भेटी आयोजीत केल्या. मुली इथं सुरक्षित राहतील असा पालकांचा विश्वास संपादीत केला. पनवेल केंद्राचा प्रतिसाद पाहून मग अहमदनगर, ओडिसा आणि छत्तीसगडमध्येही प्लम्बिंग केंद्र सुरू करण्यात आली. या सर्व केंद्रातून आतापर्यंत 196 मुलींनी प्रशिक्षण घेतलं आहे.
वॉटर प्युरिफायर सर्व्हिसिंगमध्ये मुली
पनवेल केंद्रात सुरुवातीला प्रशिक्षण घेतलेल्या मुलींना सानपाडा भागात एका वॉटर प्युरिफायर सर्व्हिसिंग देणाऱ्या एजन्सीत नोकरी मिळाली. प्युरिफाय सर्व्हिसिंग करायला मुली आल्याचं पाहून सुरुवातीला ग्राहक खूप आश्चर्यचकीत व्हायच्या आणि मग त्या एकदम आनंदीत व्हायच्या. या उपक्रमाला ग्राहकांचा खूप चांगला प्रतिसाद मिळाला.
प्लम्बिंग कोर्सचे स्वरुप
दोन महिन्याच्या या प्रशिक्षणासाठी निवासी आणि अनिवासी असे दोन्ही पर्याय आहेत. थिअरी आणि प्रशिक्षण पूर्ण झाल्यावर नोकरीची गॅरंटीही आहे. केवळ दोन महिन्याच्या जेवणाकरता या विद्यार्थिनींना दोन हजार रुपये शुल्क भरावे लागते. बाकी प्रशिक्षणाकरता काहीही फी भरावी लागत नाही. मुलींना प्लबिंग प्रशिक्षणासोबत ग्रुमिंग आणि स्वसरंक्षणाचे धडेही शिकवले जातात.
घरच्यांचा प्रतिसाद
सुरुवातीला जवळपास सगळ्याच मुलींना घरच्यांकडून विरोध झाला. पण नंतर त्यांनी मुलींना परवानगी दिली. प्रशिक्षणानंतर मुलींना लगेचच नोकरी लागली. त्या स्वतःच्या पायावर उभ्या राहिल्या आणि घरखर्चालाही हातभार लावत आहेत, यामुळं कुटुंबीयांकडून आता या मुलींचं कौतुक होतं आहे. पुरुषी वर्चस्व असणाऱ्या क्षेत्रात या मुलींनी स्वतःकरता जागा निर्माण केली आणि यशही मिळवत आहेत. या मुलींमुळं आता इतर मुलींची वाट सुकर होत आहे.
तुम्हांलाही स्वतःच्या पायावर उभं राहायचंय आणि प्लबिंगचे प्रशिक्षण घ्यायचे असेल तर पुढील नंबरवर संपर्क साधता येईल.
प्रथम एज्युकेशन फाउंडेशन
वॉटर वर्क्स मॅनेजमेंट एण्ड सॅनिटेशन प्रोग्राम प्लम्बिंग
मोबाईल नंबर – 9920553319
2 Comments
खुप छान मला खुप अभिमान वाटतोय की मुलांसोबत मुलीही या क्षेत्रातुन पुढे जातायत👍🫡🫡
अप्रतिम स्तुत्य उपक्रम आहे, स्वसंरक्षणाचे धडेही दिले जातात हे उत्तम