बटाट्याच्या काचऱ्या, उपवासाची भाजी, पुरी भाजीच्या सोबतची बटाट्यांची भाजी, आधुनिक मराठी खाद्यसंस्कृतीचा मानबिंदू बटाटा वडा, कोणत्याही रसभाजीत किंवा सुक्या भाजीतही अनेक घरात बटाटा घातलाच जातो. इतकंच काय कोंबडीच्या रश्श्यातही बटाटे असतात. बिर्याणीतला खरपूस बटाटा तर आहाहा! महाराष्ट्रच काय उत्तरप्रदेशमध्येही न्याहरीपासून ते जेवणापर्यंत रोज बटाट्याचं अस्तित्व दिसून येतं. फ्रेंच फ्राईज, स्मॅश पोटॅटोज, चीप्स अशा अनंत देशी-विदेशी पदार्थात आपण बटाटा खातो. पण तुम्हाला माहित आहे का, फ्रान्समध्ये 18व्या शतकापर्यंत बटाटा हा फक्त प्राण्यांनाच खाऊ घातला जायचा. माणूस बटाटा पचवू शकत नाही, असा समज त्याकाळी होता. पण सात वर्षाच्या युद्धकाळानंतर हा गैरसमज दूर झाला. आणि फ्रान्समध्ये बटाटा हा जेवणाच्या थाळीतही दिसू लागला. अर्थात याचं श्रेय जातं ते अंतोनी अगस्टिन परमेंटीअर यांना.
आज फ्रान्समध्ये सकाळच्या नाश्त्यापासून मुख्य जेवणात बटाट्यापासून बनवलेले पदार्थ आढळून येतात. तुम्ही जर फ्रान्समध्ये फिरायला गेलात तर तुम्हाला तिथले साधारण 14 डिशेस आवर्जून खायला सांगतात जे फक्त बटाट्यापासून बनवलेले आहेत.
संशोधक अंतोनी अगस्टिन परमेंटीअर
अंतोनी अगस्टिन परमेंटीअर हे मुळचे फ्रान्समधले पिकार्डी प्रांतातले. त्यांनी लुईस सातवे यांच्या हाताखाली सैन्यदलातील वैद्यकीय विभागामध्ये नोकरीला सुरूवात केली. त्यावेळी युरोपमध्ये अंतर्गत युद्ध सुरू होते. या युद्धकाळात अंतोनी परमेंटीअर यांच्यासह अनेकांना जर्मनीतल्या प्रुशिअन्स इथे युद्धकैदी म्हणून तुरूंगात ठेवलं होतं. या सर्व युद्धकैद्यांना जेवणात फक्त मॅश केलेले बटाटेचं खायला दिले जायचे.
अंतोनी परमेंटीअर हे ज्या ठिकाणी राहायचे तिथे बटाटा हा फक्त प्राण्यांनाच खाऊ दिला जायचा. मात्र कैदेत असताना दररोज बटाटा खाऊ लागल्यावर, माणूस ‘बटाटा पचवू शकत नाही’ असा जो गैरसमज होता तो दूर झाला. त्याचबरोबर बटाट्यामध्ये असलेल्या पोषकमुल्यांची ही त्यांना जाणीव झाली.
न वापरल्या जाणाऱ्या भाजीपाल्यावर संशोधन
युद्ध समाप्तीनंतर अंतोनी हे आपल्या मूळ प्रांतात परतल्यावर ते फार्मासिस्ट म्हणून काम करु लागले. हे काम करताना त्यांनी फ्रान्समधील लोकांच्या जेवणात न वापरल्या जाणाऱ्या भाजीपाल्यावर संशोधन करायला सुरूवात केली. कारण युद्धकाळानंतर अन्नाचा तुटवडा भासत होता. तसेच पारंपारिक अन्नपदार्थांसह आणखीन काय काय खाऊ शकतो याची उत्सुकताही त्यांना लागली होती. त्यामुळे त्यांनी चिकाटीने हे संशोधन करायला सुरूवात केली.
बटाट्याची लागवड
त्यांनी पॅरीसच्या बाहेर असलेल्या सॅबलोन इथे बटाट्याची लागवड केली. त्यांचा हा प्रयोग यशस्वी झाला. त्यांनी लोकांच्या मनातील गैरसमज दूर केला. बटाट्याचा जेवणात वापर कसा करायचा याविषयी त्यांनी समाजावून सांगितलं. त्यामुळे फ्रेंच लोकांच्या जेवणात बटाट्याचा समावेश होऊ लागला.
त्यांच्या या संशोधनाचं लुईस आठवे यांनी विशेष कौतुक केले. ते म्हणाले की, “या संशोधनामुळे फ्रान्समधल्या अनेक गरिब नागरिकांना त्यांचं अन्न मिळालं आहे. त्यामुळे संपूर्ण फ्रान्स तुम्हाला धन्यवाद देईल.”
ॲग्रीकल्चर सोसायटीचे सदस्य
त्यांच्या संशोधनाच्या विषयामुळे ते पेशाने जरी फार्मासिस्ट असले तरी 1795साली त्यांना ॲग्रीकल्चर सोसायटीचं सदस्यपद देण्यात आलं. कृषी क्षेत्रात क्रांतीकारण बदल घडवून आण्यासाठी तयार केलेल्या समितीचे प्रमुख म्हणून त्यांना जबाबदारी देण्यात आली. यासोबतच 1800 मध्ये सैन्यदलातील फार्मासिस्ट म्हणून पद भूषवणारे ते पहिले संशोधक ठरले.
