पुरुषसत्ताक समाजात अजूनही महिला दुय्यम स्थानी आयुष्य जगते. अशावेळी तिच्यावर दैनंदिन आयुष्यात येणारे प्रश्न, तिची सुरक्षा, तिचे मुलभूत हक्क सुरक्षित राहावेत म्हणून वेगवेगळ्या पद्धतीने तिच्याबाबत होणारे गुन्हे लक्षात घेऊन कायदा महिलेला सुरक्षा देतो.
जबरदस्तीचे शारीरिक संबंध
अल्पवयीन मुलीवर बलात्काराचे वाढते प्रमाण पाहून अलीकडेच सर्वोच्च न्यायालयाने एका जनहित याचिकेवर महत्त्वाचा निकाल दिला आहे. आता अल्पवयीन मुलींशी शारीरिक संबंध ठेवणारे किंवा त्यांना वेश्याव्यवसायाला भाग पाडणारे लोक बलात्काराच्या आरोपाखाली दोषी ठरू शकतात. याचे कारण मुलींकडून वेश्याव्यवसाय करून घेणे हा बलात्काराएवढाच गंभीर गुन्हा आहे. बलात्काराची शिकार झालेल्या महिला अनेकदा पोलिस तपासात आणि खटल्याच्या वेळी बेअब्रू आणि अपमानाच्या भीतीने गप्प बसतात. त्यामुळे अलीकडेच सरकारने भारतीय न्याय संहितेत बऱ्याच सुधारणा करून अधिसूचना जारी केली आहे. त्या सुधारणा पुढीलप्रमाणे:-
- बलात्काराशी संबंधित खटल्यांची सुनावणी महिला न्यायाधीशांसमोरच होईल. अशा खटल्यांची सुनावणी दोन महिन्यांत पूर्ण करण्याचा प्रयत्न केला जाईल.
- बलात्कार पीडित महिलेची जबानी महिला पोलिस अधिकारीच घेईल.
- बलात्कार पीडित महिलेची जबानी तिच्या घरी तिच्या नातेवाईकांच्या उपस्थितीत घेतली जाईल.
छेडछाडविरोधी कायदा
रोडरोमिओंना घाबरून राहणाऱ्या मुली, तरुणी या पोलिसांची झंझट नको, उदया ह्याच माणसानं परत त्रास दिला तर? या विचाराने आणइ बदनामीमुळे गप्प बसतात. पण त्यासाठी खरोखरच कठोर कायदा आहे. मध्यंतरी पुण्यातील पेठेत घडलेली छेडछाडीची घटना ताजी आहे. अशावेळी रुचिका राठोड प्रकरणातून धडा घेऊन केंद्रीय कायदा मंत्रालयाने आता छेडछाडीच्या गुन्ह्याबाबत ‘लैंगिक गुन्हे (विशेष न्यायालये) विधेयक, 2010’ नावाच्या विधेयकाचा मसुदा तयार केला. याअंतर्गत छेडछाडीला अजामीनपात्र गुन्हा मानले जाईल असे स्पष्ट केले आहे.
छेडछाड करणाऱ्याला केवळ एका तक्रारीवर अटक केली जाईल आणि त्याला पोलिस ठाण्यात जामीन मिळणार नाही. अशी तरतूद केली आहे.
विनयभंग – नवीन कायदा भारतीय न्याय संहिता, 2023 मधील महत्वपूर्ण सुधारणा:-
सन 1860 पासून लागू झालेल्या भारतीय दंड संहिता किंवा इंडियन पीनल कोडच्या कलम 354 अंतर्गत विनयभंग, त्या उद्देशाने महिलेवर हल्ला किंवा बळजबरी आदी गुन्हे येतात. याअंतर्गत आरोपीला एक वर्ष तुरुंगवास ते जास्तीत जास्त पाच वर्षे तुरुंगवास आणि दंडाच्या शिक्षेची तरतूद होती. शिवाय हे कलम जामीनपात्र होते. त्यामुळे आरोपी जामीन मिळवून सुटू शकत असे. निर्भया खटल्यानंतर केंद्र सरकारने बलात्कारविरोधी कायदा आणला. यात या कायद्यात व्यापक बदल करण्यात आले. आणि 2023 मध्ये केंद्र शासनाने भारतीय न्याय संहिता 2023, हा नवीन कायदा आणला. त्यामध्ये कलम 63 व 64 मध्ये विनयभंग किंवा छेडछाडच्या गुन्ह्यात दोषी ठरणाऱ्या आरोपीला कमीत कमी दहा वर्ष ते आजीवन कारावास इतकी शिक्षा वाढविण्यात येईल, अशी कठोर/सश्रम कारावासाची शिक्षा आणि द्रव्यदंडाची शिक्षा अशी तरतूद करण्यात आली आहे. या बरोबरच हा गुन्हा अजामीनपत्र ठरविण्यात आला आहे.
लैंगिक बळजबरी – कलम 75
कलम 75 मध्ये शारीरिक जवळीक नको असलेली व उघडउघड लैंगिक गोष्टीची मागणी करणारी मैत्री किंवा लैंगिक संबंधांची मागणी किंवा विनंती करणे किंवा स्त्रीच्या इच्छेविरुध्द तिला बळपूर्वक संभोग दृष्ये दाखविणे यांसारख्या लैंगिक छळासाठी अशा व्यक्तीला तीन वर्षापर्यंत सश्रम कारावास किंवा द्रव्यदंडाची किंवा दोन्ही शिक्षा होऊ शकतात. लैंगिक स्वरुप दिलेले शेरे मारणाऱ्या व्यक्तीला एक वर्षापर्यंतचा कारावास किंवा द्रव्यदंड किंवा दोन्ही शिक्षा होऊ शकतील.
कलम 76
कलम 76 मध्ये अशी तरतूद करण्यात आली आहे की, जो कोणी एखाद्या स्त्रीला विवस्त्र करण्याच्या किंवा होण्यास भाग पाडण्याच्या उद्देशाने तिच्यावर हल्ला करतो किंवा फौजदारीपात्र बळप्रयोगाचा वापर करतो, त्याला कारावास होईल आणि तो द्रव्यदंडासही पात्र असेल.
कलम 77
कलम 77 मध्ये एखादी स्त्री ज्या परिस्थितीत, एखादा चित्रण करणारा किंवा त्याच्या आज्ञेचे त्याच्यावतीने काम करणारा कोणी सर्वसामान्यपणे पाहू शकणार नाही, अशी तिची अपेक्षा असलेल्या ठिकाणी एकांतवासातील कृती करण्यात गुंतलेली असताना जो कोणताही पुरुष तिला पाहील किंवा तिचे चित्रण करील किंवा असे चित्रण प्रसारित करील अशा व्यक्तीला शिक्षेची तरतूद करण्यात आली आहे.
यामध्ये पुढे “एकांतवासातील कृती” या संज्ञेचे स्पष्टीकरण देण्यात आलेले आहे आणि जेथे पीडितेच्या संमतीने कोणत्याही कृतीचे चित्रण केले असेल ते तिसऱ्या व्यक्तींना प्रदर्शित करावयाची तिने संमती दिलेली नसेल आणि आणि अशी प्रतिमा किंवा कृती प्रदर्शित झाल्यास तो या कलमाखाली अपराध ठरेल.
कलम 78
जो कोणी चोरून पाठलाग करण्याचा अपराध करील त्याला पहिल्यांदा दोषसिध्द ठरल्यावर, तीन वर्षेपर्यंत असू शकेल अशी, कोणत्याही एका वर्णनाच्या कारावासाची शिक्षा होईल आणि तसेच, तो दंडासही पात्र ठरेल; आणि दुसऱ्यांदा किंवा त्यानंतर दोषसिध्द ठरला तर त्याला पाच वर्षेपर्यंत तुरुंगवास असू शकेल अशी कोणत्याही एका वर्णनाच्या कारावासाची शिक्षा होईल. आणि तसेच तो दंडासही पात्र ठरेल.
अपराधांचे स्वरूपः 78 (2)
दखलपात्र गुन्हा – जामीनपात्र – न मिटविता येण्याजोगा – कोणताही दंडाधिकारी;
दखलपात्र गुन्हा – बिनजामिनी – न मिटविता येण्याजोगा – कोणताही दंडाधिकारी
अशा रीतीने महिलेला संरक्षण देणेसाठी अत्यंत कठोर कायदे केले गेलेले आहेत. याचे संपूर्ण ज्ञान असेल तर महिलेने न घाबरता तिच्यावर झालेल्या अन्यायाला वाचा फोडली पाहिजे. कायदा , पोलिस नक्कीच मदत करू शकतात असा विश्वास ठेवून अपराधी माणसाला शिक्षा होईल यासाठी पुढे यायला हवे. प्रसंगी दुर्गा होऊन राक्षसी वृत्तीचा वध केला पाहिजे.
