सेंट्रल ड्रग्ज स्टँडर्ड कंट्रोल ऑर्गनायझेशनने (CDSCO) गुरूवारी, 26 सप्टेंबर रोजी 53 औषधं गुणवत्ता चाचणीत अपयशी ठरल्याचा अहवाल सादर केला आहे. या औषधांमध्ये डायबेटीज, ब्लड प्रेशर, अॅसिडीटी, कॅल्शियम आणि लहान मुलांना दिल्या जाणाऱ्या अँटीबायोटिक्स अशा औषधांचा समावेश आहे. सन फार्मा, अल्केम हेल्थ, हेटेरो, अपोलो, ग्लेनमार्क अशा सुप्रसिद्ध फार्मा कंपन्यांच्या पॅरासिटेमोल (500ml), ग्लिमेपिराइड, पॅन डी, शेलकाल सी आणि डी 3, पॅन्टोसिड, उर्सोकॉल (300mg), क्वावम 625, डेफकॉर्ट 6 अशी विविध तब्बल 53 औषधे या गुणवत्ता चाचणीत अपयशी ठरलेल्या यादीमध्ये आहेत. या आधीही अनेकदा सर्रास विक्री होत असलेली औषधं ही गुणवत्ता तपासणी चाचणीत अपयशी ठरल्याचं पाहायला मिळालं आहे. यापूर्वी काही औषधांची गुणवत्ता तपासल्यानंतर ती मानवी शरिराला अपायकारक असल्याचं निदर्शनास आल्यावर त्यावर पूर्णत: बंदी घातली गेली आहे.
तर पाहुयात औषधांची चाचणी कशी केली जाते? या चाचणी अहवालाचं पुढे काय होतं, या अहवालावर कंपन्यांचं काय मत आहे?
औषधाची गुणवत्ता कोण व कशी तपासतात?
सेंट्रल ड्रग्ज स्टँडर्ड कंट्रोल ऑर्गनायझेशकडून औषधांची गुणवत्ता चाचणी केली जाते. या प्राधिकरणाकडून वेळोवेळी औषधांची गुणवत्ता तपासून अहवाल प्रसिद्ध केला जातो. सीडीएससीओच्या तज्ज्ञांची टीम या औषधांची पॅकेजिंग, आवश्यक कागदपत्रे, लेबलिंग, एक्सपायरी तारीख, वापरण्यात आलेले घटक असं सगळं तपासते. त्यानंतर त्या औषधांची लॅबमध्ये टेस्टींग केली जाते.
या सगळ्या तपासणीमध्ये सकारात्मक अहवाल येणं अपेक्षित असतं. मात्र, काही कंपन्यांच्या औषधांमध्ये त्रूटी आढळल्या तर त्याचा उल्लेख अहवालात केला जातो. तसचं संबंधित कंपन्यांनाही याविषयीचा जाब विचारला जातो.
अहवालातील बाबींनंतर पुढे काय?
सेंट्रल ड्रग्ज स्टँडर्ड कंट्रोल ऑर्गनायझेशच्या (CDSCO) अहवालानुसार, एखादे औषध गुणवत्ता चाचणीत अपयशी ठरलं असेल तर, संबंधित कंपन्यांना त्याविषयी नोटीस पाठवली जाते. काही वेळेला कंपनी ज्या उत्पादन बॅचचे औषध हे गुणवत्ता चाचणीमध्ये तपासलं गेलंय, त्या बॅचमधील सगळी औषधं बाजारातून परत मागवून घेते. थोडक्यात कंपनी आपली चूक मान्य करते.
मात्र, यावेळेला असं घडलेलं नाहीये. या वेळी या कंपन्यांनी सीडीएससीओ संस्थेला आपल्या उत्तरात सांगितलं आहे की, ज्या बॅचची औषधं ही तपासली गेली आहेत ती आमच्या कंपनीकडून उत्पादित (Production) केलेली नाहीयेत. ही औषध बोगस कंपनीकडून उत्पादित केलेली असू शकतात. म्हणजेच औषध प्राधिकरणाने तपासलेली औषधं ही नकली आहेत असं फार्मा कंपन्या आपल्या उत्तरातून सांगू इच्छितात.
मग सामान्य जनतेचं काय?
फार्मा कंपन्यांच्या या उत्तरानंतर अनेक प्रश्न निर्माण होतात. ते म्हणजे, सेंट्रल ड्रग्ज स्टँडर्ड कंट्रोल ऑर्गनायझेशन थेट कंपनीकडून औषधं गुणवत्ता तपासणीसाठी घेत नाही का? आणि अतिमहत्त्वाचा प्रश्न म्हणजे बाजारात जर नकली औषधं आली असतील तर सामान्य माणसांना कसं कळणार की, अधिकृत कंपन्यांच्या उत्पादित बॅचमधली खरी औषधं कोणती आणि नकली औषधं कोणती? आणि सध्या याचं एकच उत्तर आहे ते म्हणजे औषधं हे असली आहे की नकली हे समजण्यासाठी काहीच मार्ग उपलब्ध नाही.
मुळात कोणत्याच फार्मा कंपन्या या स्वत: औषधांची निर्मिती करत नाहीत. ही औषधं अन्य कंपन्यांकडून तयार करवून घेतात. नंतर ही औषधं प्रसिद्ध फार्मा कंपन्यांच्या नावाने विकल्या जातात. ही प्रॅक्टिस अधिकृतरित्या गेल्या अनेक वर्षांपासून सुरू आहे. त्यामुळे उत्पादित होत असलेल्या सर्व औषधांची गुणवत्ता चाचणी ही त्या-त्या फार्मा कंपनीमध्ये होत असेलच याविषयीच शंका आहे.
याशिवाय औषधांची गुणवत्ता तपासणारी सेंट्रल ड्रग्ज स्टँडर्ड कंट्रोल ऑर्गनायझेशन ही संस्था गुणवत्ता चाचणी करण्यासाठी थेट कंपन्यांकडून औषधं घेत नसल्याचं कंपन्यांच्या उत्तरावरून दिसून येते. त्यामुळे या कंपन्या सहज ही औषधं आम्ही उत्पादित केलेली नाहीत, नकली असावीत असं सांगून नामनिराळं राहत आहेत.
त्यामुळे एकतर औषध प्राधिकरणाने थेट कंपन्यांकडूनच प्रत्येक बॅचमधल्या औषधाचं वितरण होण्याआधी त्यांची गुणवत्ता तपासून ती बाजारात आणावीत यासंबंधित नियम करावेत. अन्यथा जर ही संस्था सहज (Random) पद्धतीने गुणवत्ता चाचणी करत असेल तर थेट कंपन्यांकडून औषधं मागवून घेऊन त्यांची तपासणी करावी. जेणेकरून, त्यानंतर येणारा अहवाल हा कंपनी नाकारू शकत नाही. यामुळे लोकांच्या आरोग्याशी होणारा खेळ थांबू शकेल.
