मानवाची उत्क्रांती ही होमोसेपियन्स या वर्गातून झाली आहे. उत्क्रांतीचा इतिहास एवढ्यावर पूर्ण झाला असा आपला समज असेल. तर तसं नाही आहे. ऑस्ट्रेलियामधील संशोधकांनी मानवी उत्क्रांती संदर्भात नवं संशोधन जगासमोर मांडलं आहे. ज्यामध्ये येत्या काही काळात माणसाच्या दातांची संख्या कमी होणार असल्याचा दावा त्यांनी केला आहे.
उत्क्रांतीचा इतिहास आपण पाहिला तर आपल्या लक्षात येईल की, ज्या ज्या अवयवाचा वापर केला गेला नाही, ते अवयव काळाच्या ओघात नाहीसे झाले. आताही तसचं घडतयं. आता तर माणसाचे दात कमी होत आहेत. हे वाचून चटकन तुमच्या मनात प्रश्न आला ना आता खायचं कसं म्हणून? पण आताच्या पिढीचा जो आहार आहे, त्या आहारामुळेच पुढच्या पिढीला कमी दात असतील असा दावा संशोधकांनी केला आहे.
नव्या उत्क्रांतीमध्ये काय घडतंय?
मानवी उत्क्रांतीच्या या नवीन टप्प्यामध्ये माणसांचे चेहरे छोटे होत आहेत. त्यामुळे माणसाच्या जबड्याचा आकार हा छोटा होत चालला आहे. त्यामुळे जिथे माणसाला अक्कलदाढ (Wisdom Teeth) सह बत्तीस दात असायचे, तिथे आता जन्माला येणाऱ्या नव्या पिढीला 28 दातच असू शकतात. अशी शक्यता वर्तवली आहे. त्यामुळे ‘बत्तीशी पाडण्याचा’ डायलॉग आता इतिहासजमा होणार आहे.
मनुष्याच्या बदलत्या आहार पद्धतीचा जबड्याच्या आकारावर परिणाम
उत्क्रांतीच्या या टप्प्यात जबड्याचा आकार का कमी होत आहे आणि त्याचा परिणाम दातांवर कसा होतो, याविषयी जाणून घेण्यासाठी ‘श्रेष्ठ महाराष्ट्र’ ने डेटिंस्ट डॉ सचिन पवार यांच्याशी संवाद साधला.
डॉ. सचिन पवार म्हणाले की, उत्क्रांतीच्या प्रत्येक टप्प्यात माणसाच्या खाण्याच्या पद्धतीमध्ये वैविध्य आढळून येतं. पूर्वी कच्च मांस खाल्लं जायचं. त्यामुळे दातांची क्षमता त्या तुलनेची असायची. तेव्हा मानवाला चार मोलार सेट (Molar) (अक्कलदाढ) असायचे. मात्र, कालांतराने मांस शिजवलं जाऊ लागलं. तेव्हा या मोलार्सची संख्या तीनवर आली. प्रत्येकांमध्ये अक्कलदाढा या असतातच. मात्र, जबड्याचा आकार लहान असेल तर अनेकांच्या अक्कलदाढा या हाडांमध्येच अडकून राहतात. त्या बाहेर येत नाहीत.
अलिकडे जंक किंवा प्रोसेस केलेलं फूड मोठ्या प्रमाणावर खाल्लं जातं. जबड्याचा याचा आकारही पुढील पिढीमध्ये छोटा असू शकतो. या दोन कारणांमुळे पुढच्या पिढीमध्ये मोलार सेट म्हणजे अक्कलदाढांसह कायम असलेल्या दातांची संख्याही कमी होईल. यालाच ‘टूथ एजनेसिस’ (Tooth Agenesis) असं म्हणतात.
थोडक्यात, जबड्यांचा आकार छोटा होत असल्याने दातांसाठी पुरेशी जागा नसल्यामुळे आणि दातांचा वापर कमी होत असल्यामुळे येणाऱ्या पिढीमध्ये कमी दात असल्याचं पाहायला मिळेल.
दरम्यान, एकिकडे जबड्याचा आकार छोटा आणि दातांची संख्या कमी होत असली, तरी मेंदू आणि डोक्याच्या आकारामध्ये वाढ होत असल्याचं, या संशोधनात आढळून आलं आहे.
‘मायक्रो – इव्होल्यूशन’
मानवाच्या उत्क्रांतीची प्रक्रिया ही अजुनही सुरूच असून त्यामध्ये आता झपाट्याने बदल होत असल्याची माहिती ऑस्ट्रेलियातील फ्लिनडर्स युनिव्हर्सिटी मधिल डॉ. तेघन लुकस यांनी व्यक्त केलं आहे.
मानवांमध्ये ‘मायक्रो – इव्होल्यूशन’ झपाट्याने होत असून लवकरच हे बदल ठळकपणे दिसून येतील असं संशोधक डॉ. लुकस यांनी म्हटलं आहे.
या संशोधनासाठी वयवर्ष 9 ते 40 या वयोगटातील ज्या लोकांनी अजूनही दातांशी संबंधित उपचार घेतलेले नाहीत, अशा लोकांच्या दातांचे एक्सरे काढून अभ्यासण्यात आले.
वयवर्ष 12 पेक्षा लहान मुलांचे हे एक्सरे काढले आहेत, त्या मुलांचे मोठेपणी सुद्धा पुन्हा एक्सरे काढून अक्कलदाढेच्या पूर्वीच्या आणि नंतरच्या स्थितीचा अभ्यास करण्यात आला. ज्या समस्या वयवर्ष 12 पर्यंत सोडवता येऊ शकत नाहीत, अशा गोष्टी या अभ्यासातून वगळण्यात आल्या होत्या.
ज्या लोकांना कोणत्याही प्रकारचे सिंड्रोम्स आणि दातासंबंधित आजार नाहीत अशा लोकांची मेडिकल हिस्ट्री तपासून त्यांना या संशोधनात सहभागी केलं होतं.
ज्यांनी दातासंबंधित कोणत्याही प्रकारचे उपचार घेतले नाहीत, तसेच कोणतीही प्लास्टिक सर्जरी केलेली नाही असे लोकं या संशोधनामध्ये नमुना म्हणून सहभागी होते.
ज्या लोकांचे सर्व दात हे सुयोग्य स्थितीमध्ये होते अशा लोकांना या अभ्यासात सामावून घेतलं होतं.
