भारताने 4 मे 2025 रोजी नवी दिल्लीतील NASC कॉम्प्लेक्समध्ये दोन नवीन Genome-Edited भाताच्या जातींचे लोकार्पण केले. या जाती म्हणजे DRR धान 100 (कमला) आणि पुसा DST राईस 1. यावेळी केंद्रीय कृषिमंत्री श्री शिवराज सिंह चौहान उपस्थित होते.
हवामान बदल आणि अन्नाची कमतरता हे आपल्या देशासमोर मोठे प्रश्न आहेत. यावर उपाय म्हणून, Genome Editing तंत्रज्ञानाचा वापर करून नवीन भात जाती तयार करण्यात आल्या. याचा शेतकऱ्यांना खूप फायदा होणार आहे.
Genome Editing म्हणजे काय?
Genome Editing म्हणजे पिकांच्या DNA संरचनेत लहान बदल करून त्यांच्या गुणवत्तेत सुधारणा केली जाते. हे पारंपरिक GMOs (Genetically Modified Organisms) पेक्षा वेगळे आहे, कारण यामध्ये बाह्य गुणसूत्रांचा समावेश न करता पिकांच्या नैसर्गिक गुणसूत्रांमध्ये बदल केला जातो. या प्रक्रियेत CRISPR-Cas9 सारख्या तंत्रज्ञानाचा वापर केला जातो.
नवीन भात जातींचे वैशिष्ट्य
पाण्याची बचत: या जाती कमी पाण्यातही चांगले उत्पादन देऊ शकतात. यामुळे पाण्याची बचत होईल.
उत्पादनात वाढ: या जातींच्या लागवडीमुळे प्रति हेक्टर उत्पादनात 30% पर्यंत वाढ होण्याची शक्यता आहे.
हवामान बदलाला तोंड देण्याची क्षमता: या जाती दुष्काळ आणि खारट जमिनीमध्येही तग धरून राहू शकतात.
हेही वाचा: पूर्णपणे नैसर्गिक शेती करणारं भारतातील सिक्किम राज्य
DRR धान 100 (कमला) आणि पुसा DST राईस 1
DRR धान 100 (कमला) ही जाती हैदराबाद येथील ICAR-Indian Institute of Rice Research (IIRR) मध्ये तयार करण्यात आली. तर पुसा DST राईस 1 ही जाती नवी दिल्ली येथील ICAR-Indian Agricultural Research Institute (IARI) मध्ये तयार करण्यात आली आहे. या जातींच्या विकासामध्ये CRISPR-Cas9 तंत्रज्ञानाचा वापर करून पिकांच्या DNA मध्ये सुधारणा करण्यात आली आहे
भात लागवडीचे क्षेत्र कमी पण उत्पादन दुप्पट करणार
केंद्रीय कृषिमंत्री श्री शिवराज सिंह चौहान यांनी या नवीन भाताच्या जातींच्या लोकार्पण प्रसंगी सांगितले की, “हे नवीन संशोधन शेतकऱ्यांसाठी एक वरदान ठरेल. यामुळे पाण्याची बचत होईल, उत्पादन वाढेल आणि देशाची अन्नसुरक्षा अधिक मजबूत होईल.” त्यांनी “Minus 5 and Plus 10” या सूत्राचीही घोषणा केली, ज्यात भात लागवडीचे क्षेत्र 50 लाख हेक्टरांनी कमी करून उत्पादन 10 दशलक्ष टनांनी वाढवण्याचा उद्देश आहे.
या नवीन भात जातींच्या विकासामुळे भारताच्या कृषी क्षेत्रात चांगले महत्वाचे बदल घडू शकतात. या जातींच्या लागवडीमुळे पाण्याची बचत होईल, उत्पादनात वाढ होईल आणि पर्यावरणाचेही संरक्षण होईल. तसेच,
हे नवीन भात दुष्काळ आणि खारट जमिनीमध्येही तग धरून राहू शकते. त्यामुळे बदलत्या हवामानाचा पिकांवर होणारा परिणाम कमी होईल.
