अन्नात वापरला जाणारा ‘रेड नंबर 3’ हा रंग वापरण्यावर अमेरिकन अन्न आणि औषध प्रशासन (एफडीए) बंदी घालण्याच्या विचारात आहे. एफडीए 2022 पासून या रंगावर बंदी घालण्याच्या याचिकेची तपासणीही करत आहे. ‘रेड नंबर 3’ हा पेट्रोलियम-आधारित रंग गेल्या पन्नास वर्षांहून अधिक काळ अन्न उत्पादनांमध्ये वापरला जातो. उदाहरणार्थ गोड पदार्थ, स्नॅक्स आणि सोडा.
एफडीएच्या प्रवक्त्याने एनपीआरला सांगितले की, या रंगावर बंदी घालण्यासंबंधीचा निर्णय लवकरच घेतला जाऊ शकतो.
या रंगामुळे आरोग्यावर होणारे दुष्परिणाम अनेक वर्षांपासून चर्चेचा विषय आहेत. 1990 मध्ये एफडीएने सौंदर्यप्रसाधने आणि औषधी मलम-लोशनमध्ये या रंगाचा वापर बंद केला होता, कारण संशोधनामध्ये असं सिद्ध झालं होतं की, मोठ्या प्रमाणावर या रंगामुळे प्राण्यांमध्ये कर्करोग होऊ शकतो. तथापि, एफडीएने असे ठरवले की अन्नात वापरल्या जाणार्‍या प्रमाणात हा रंग सुरक्षित आहे.
एफडीएने 1969 पासून अनेक वेळा या रंगाच्या सुरक्षिततेचा अभ्यास केला आहे, म्हणजेच त्यांनी वेळोवेळी या रंगाच्या वापराचा पुनर्विचार केला आहे. मात्र, अलीकडच्या काळात अन्नामध्ये या रंगाच्या वापराबद्दल अधिक चिंता व्यक्त होत आहेत. कारण लोक या रंगाच्या सुरक्षिततेबद्दल जागरूक होत आहेत.
कॅलिफोर्निया राज्याने 2023 मध्ये रेड नंबर 3 वर बंदी घालण्याचा कायदा केला. यानुसार, 2027 पासून कॅलिफोर्निया राज्यात अन्नात या रंगाचा वापर करणे बेकायदेशीर होईल. इतर दहा राज्यांमध्ये देखील अशा कायद्याची अंमलबजावणी करण्यासाठी प्रयत्न सुरू आहेत. याचा अर्थ, लवकरच अमेरिकेतील विविध राज्यांमध्ये रेड नंबर 3 वर बंदी घालण्याचा निर्णय घेतला जाऊ शकतो.
जेव्हा अनेक राज्ये एखाद्या पदार्थावर बंदी घालतात, तेव्हा देशस्तरीय निर्णय घेणाऱ्या संस्थांवर दबाव वाढतो. यामुळे एफडीएला लवकरच या रंगावर निर्णय घ्यावा लागणार आहे. गेल्या काही वर्षांत अनेक राज्यांनी अन्नसुरक्षेसंबंधी वेगवेगळे कायदे आणले आहेत, यामुळे अन्नसुरक्षा व्यवस्थेत गोंधळ निर्माण होऊ शकतो.
कॅलिफोर्नियाच्या पर्यावरण संरक्षण संस्थेने अन्नात वापरल्या जाणाऱ्या रंगांवर खूप अभ्यास केला आहे. या अभ्यासांमध्ये असे आढळले की, कृत्रिम अन्नरंग मुलांच्या वर्तनावरही वाईट परिणाम करू शकतात. यामुळे मुले अधिक सक्रिय, बेचैन किंवा एकाच गोष्टींमध्ये लक्ष न लागणे अश्या गोष्टी होऊ शकतात. शास्त्रज्ञ मार्क मिलर यांच्या मते, जेव्हा मुले कृत्रिम अन्न रंगांचे सेवन करतात, तेव्हा त्यांचे वर्तन बदलू शकते. यासंदर्भत मानवी शरीरावर केलेल्या संशोधनाचा अभ्यास करण्यात आला आहे.
एफडीए अजूनही अन्न रंगांमुळे मुलांवर होणाऱ्या परिणामांचा अभ्यास करत आहे. एफडीएच्या 2023 च्या अहवालात असे म्हटले आहे की, बहुतेक मुलांवर अन्नात वापरल्या जाणाऱ्या रंगांचा वाईट परिणाम होत नाही. मात्र काही संवेदनशील मुलांवर या रंगांचा परिणाम होऊ शकतो
सेंटर फॉर सायन्स इन द पब्लिक इंटरेस्ट (सीएसपीआय) या संस्थेने याचिका दाखल करून अन्नात कृत्रिम रंगांचा वापर बंद करण्याची मागणी केली आहे.
सीएसपीआयमधील अन्नसुरक्षा घटक आणि पूरक आहाराचे प्रमुख शास्त्रज्ञ थॉमस गॅलिगन यांच्यानुसार ‘रेड नंबर 3 सारखा रंग फक्त अन्न उद्योगासाठी एक मार्केटिंग साधन आहे. या रंगाचा वापर अन्न आकर्षक दिसावे म्हणून केला जातो. यामुळे ग्राहक ते खरेदी करण्यास आकर्षित होतात.’
गॅलिगन यांचा दावा आहे की, अनेक देशांमध्ये रेड नंबर 3 वर बंदी आहे किंवा त्याचा वापर करण्यास कठोर नियम आहेत. यामध्ये ऑस्ट्रेलिया, जपान आणि युरोपीय युनियनमधील देशांचा समावेश आहे. गॅलिगन यांची संस्था 2008 पासून एफडीएकडे आठ कृत्रिम अन्न रंगांवर बंदी घालण्याची मागणी करत आहे. यामध्ये लाल, निळा, पिवळा, हिरवा आणि क्वचित वापरला जाणारा केशरी रंग यांचा समावेश आहे. प्राण्यांवर झालेल्या संशोधनाने रेड नंबर 3 मुळे कर्करोग होण्याचा धोका असल्याचे सिद्ध झाले आहे. गॅलिगन यांच्यानुसार, “एफडीएने हा निर्णय दशकांपूर्वीच घेतला पाहिजे होता.”
