जॉर्जियातील बटुमी येथे झालेल्या फिडे महिला विश्वचषकाच्या अंतिम फेरीत भारताच्या कोनेरू हम्पीवर विजय मिळवून 19 वर्षीय दिव्या देशमुखने या स्पर्धेचे अजिंक्यपद पटकावत इतिहासाला गवसणी घातली. फिडे महिला विश्वचषक अंतिम सामन्यात टायब्रेकमध्ये कोनेरू हम्पीला 2.5-1.5 अशा फरकाने हरवून दिव्या देशमुखने बुद्धिबळाच्या इतिहासात आपले नाव कोरले. आणि या प्रतिष्ठित स्पर्धेची पहिली भारतीय विजेती बनली. देशमुखला आता प्रतिष्ठित ट्रॉफीसह 50 हजार डॉलर बक्षीस रक्कम मिळेल.
जॉर्जियातील बटुमी शहरात 24 दिवस बुद्धिबळात झुंज दिल्यानंतर, दिव्या देशमुखने अनुभवी कोनेरू हम्पीला टायब्रेकद्वारे अंतिम फेरीत हरवून FIDE महिला विश्वचषक विजेती बनली. महिला विश्वचषक जिंकल्याने ती ग्रँडमास्टर बनणारी भारताची चौथी महिला बनण्यास पात्र ठरते. हे महत्त्वाचे आहे कारण, स्पर्धा सुरू होण्यापूर्वी तिच्याकडे ग्रँडमास्टर होण्यासाठी आवश्यक असलेल्या तीन निकषांपैकी एकही नव्हता. दिव्या विरुद्ध हम्पी हा अंतिम सामना पिढ्यांचा संघर्ष होता, 19 वर्षीय दिव्या ही अनुभवी हम्पीच्या निम्म्या वयाची होती. हंपी ही ग्रँडमास्टर बनणारी भारताची पहिली महिला आहे. हम्पी जीएम झाल्यापासून, फक्त दोन महिलांनीच ग्रँडमास्टर किताब पटकावला आहे. आजच्या विजयामुळे दिव्या त्यायादीत सामील झाली आहे.
हम्पी आणि दिव्या यांच्यातील पहिले दोन क्लासिकल गेम अनिर्णित राहिले. शनिवारी खेळल्या गेलेल्या पहिल्या गेममध्ये दिव्याला पांढऱ्या सोंगट्यांसह खेळताना जिंकण्याची सर्वोत्तम संधी होती. ती एक योजना घेऊन आली आणि बोर्डवर मोठा फायदा मिळवला. पण शेवटी, तिने तिच्या रेषा चुकवून हम्पीला बरोबरी साधण्याची परवानगी दिली. दिव्या म्हणाली होती की, तो ड्रॉ तिला “पराभवासारखा वाटला”. “मी आधीच सर्वकाही पाहिले होते. त्यामुळे मी निराश झाले होते,” असं ती म्हणाली होती. हम्पीने देखील मान्य केले होते की 12 चालींनंतर दिव्या “स्पष्टपणे चांगली” होती. “त्या चालीनंतर, मला खात्री नाही की काय चालले आहेत. पण ते खूप गुंतागुंतीचे होते,” असे हम्पीने सांगितलं.
दबावामुळे शेवटी दिव्याला चूक करावी लागली, तिने चूक केली आणि तिच्या मध्यवर्ती प्याद्याला सुरक्षा न देता सोडले. ज्यामुळे हम्पीला आक्रमणासाठी दरवाजे उघडले गेले.
हम्पीने दिव्याला क्वीन एक्सचेंज घेण्यास प्रवृत्त केले. जे नाकारण्यात आले आणि नंतर किल शोधण्याच्या शेवटच्या प्रयत्नात तिला तिच्या क्वीनचे बलिदान द्यावे लागले.पण नशिबाने ठरवले होते की, या दोघींनी शेवटी अपरिहार्य ड्रॉचा निर्णय घेतला आणि दुसऱ्या रॅपिड गेममध्ये सर्व वैभवासाठी खेळण्याची तयारी केली. पहिल्या रॅपिड गेममधल्या सारखंच दुसऱ्या गेममध्येही घडले. कारण हम्पीला पुन्हा तिच्या मर्यादेपर्यंत ढकलण्यात आले. कारण 30 चालींनंतर हम्पीने तिच्या घड्याळात फक्त एक मिनिट शिल्लक असताना खेळताना पुन्हा एकदा तिचा फॉर्म दाखवला. दोन्ही भारतीय खेळाडू एकमेकांच्या कमकुवतपणावर मात करण्याचा प्रयत्न करत होत्या. रॅपिड गेम 1 मध्ये दिव्याने तिचा नैसर्गिक खेळ खेळला. टायब्रेकमध्ये दुसऱ्यांदा नियंत्रण नसल्याने हम्पीवर पुन्हा एकदा ड्रॉ मिळवण्याचा दबाव होता. मात्र, अखेर दिव्याने ही लढत जिंकली भारताचा तिरंगा आंतरराष्ट्रीय स्तरावर डौलाने फडकवला आहे.
आंतरराष्ट्रीय मास्टर असलेल्या दिव्याला टायब्रेकमध्ये कमी लेखण्यात आले.कारण हे सामने रॅपिड फॉरमॅटमध्ये खेळले जात होते आणि गेल्या वर्षी डिसेंबरमध्ये हम्पी तिच्या कारकिर्दीत दुसऱ्यांदा वर्ल्ड रॅपिड चॅम्पियन बनली. हम्पी सध्या महिलांसाठी FIDE रेटिंग यादीत जगात पाचव्या क्रमांकावर आहे तर दिव्या जागतिक क्रमवारीत 18 व्या क्रमांकावर आहे. ज्यामुळे ती यादीत चौथ्या क्रमांकावर आहे. इतर फॉरमॅटमध्येही, हम्पी नागपूरच्या दिव्यापेक्षा खूपच वरच्या क्रमांकावर आहे: रॅपिडमध्ये, हम्पी जगात 10 व्या क्रमांकावर आहे तर दिव्या 22 व्या क्रमांकावर आहे. ब्लिट्झमध्ये, अनुभवी महिलांमध्ये जगात 10 व्या क्रमांकावर आहे, तर दिव्या 18 व्या क्रमांकावर आहे.
हेही वाचा – फिडे महिला विश्वचषक अंतिम सामना : हम्पीचा अनुभव विरुद्ध दिव्याची युवा प्रतिभा
फिडे महिला विश्वचषतक स्पर्धेचे विजेतेपद जिंकत दिव्या देशमुख ग्रँडमास्टरचा किताब मिळवणारी चौथी भारतीय महिला ठरली आहे. देशमुखने हम्पी, आर. वैशाली आणि हरिका द्रोणवल्ली यांच्यानंतर प्रतिष्ठित ग्रँडमास्टर किताब पटकावला आहे.
दिव्याप्रमाणेच हम्पी देखील एक गुणवान बुद्धिबळपटू होती. खरं तर, हम्पी एकेकाळी ग्रँडमास्टरचा किताब मिळवणारी सर्वात तरुण महिला होती. तिने 15 वर्षे, एक महिना आणि 27 दिवसांच्या वयात ज्युडिट पोल्गरचा विक्रम तीन महिन्यांनी मागे टाकला आणि हा किताब मिळवला.
FIDE महिला विश्वचषक अंतिम फेरीत पोहोचणे ही दिव्यासाठी एक महत्त्वाची कामगिरी आहे. गेल्या वर्षीच तिला मुलींच्या विभागात जागतिक ज्युनियर चॅम्पियनचा किताब मिळाला होता. गेल्या वर्षी बुडापेस्टमध्ये झालेल्या बुद्धिबळ ऑलिंपियाडमध्ये भारतीय महिला संघाने सुवर्णपदक जिंकले होते. जिथे तिने वैयक्तिक सुवर्णपदक जिंकले होते.
भारत पुरुष बुद्धिबळ गटात यशाच्या लाटेवर स्वार असताना दिव्याचा विजय झाला आहे. यापूर्वी डी गुकेश, आर प्रज्ञानंद आणि अर्जुन एरिगाईसी यांनी आपापल्या स्पर्धेत चांगले निकाल दिले आहेत. नागपूरमधल्या या बुद्धिबळपटूने पुढील वर्षी होणाऱ्या कॅंडिडेट्स स्पर्धेत आपलं स्थान निश्चित केलं आहे. यामुळं महिला जागतिक अजिंक्यपद स्पर्धेत चीनच्या विश्वविजेत्या जू वेनजुनशी कोण लढणार हे ठरणार आहे.
