स्वित्झर्लंडमधील बँकांमध्ये भारतीयांनी ठेवलेले पैसे 2024 मध्ये तीन पटींहून अधिक वाढले आहेत. स्विस नॅशनल बँकेने दिलेल्या माहितीनुसार, हे पैसे आता तब्बल 3.54 अब्ज स्विस फ्रँक म्हणजेच आपल्या भारतीय चलनात जवळपास 37,600 कोटी रुपये झाले आहेत. 2012 साला नंतरची ही सर्वात मोठी वाढ आहे.
पण, या वाढीमागच मुख्य कारण म्हणजे, हे पैसे थेट तुमच्या-आमच्यासारख्या व्यक्तींच्या खात्यांमध्ये जमा झालेले नाहीत. तर, ते बँका आणि इतर मोठ्या आर्थिक संस्थांमार्फत ठेवले गेले आहेत.
नेमके आकडे काय सांगतात?
एकूण रक्कम: 3.54 अब्ज स्विस फ्रँक म्हणजेच सुमारे 37,600 कोटी रुपये
बँकांमार्फत ठेवलेले पैसे: यातला मोठा वाटा, म्हणजेच 3.02 अब्ज स्विस फ्रँक, हा बँका आणि इतर वित्तीय संस्थांनी ठेवला आहे. याचा अर्थ, भारतीय बँकांनी किंवा कंपन्यांनी परदेशातून व्यवहार करण्यासाठी किंवा गुंतवणुकीसाठी हे पैसे तिथे ठेवले असू शकतात.
थेट ग्राहकांच्या खात्यातील वाढ: ही आकडेवारी महत्त्वाची आहे. कारण, सामान्य ग्राहकांच्या थेट खात्यांमधील पैशांमध्ये केवळ 11% वाढ झाली आहे. ही रक्कम 346 दशलक्ष स्विस फ्रँक म्हणजेच सुमारे 3,675 कोटी रुपये इतकी आहे. विचार करा, एकूण वाढलेल्या पैशांच्या तुलनेत ही रक्कम फक्त दहावा हिस्सा आहे. म्हणजे, 90% पैसा हा संस्थात्मक मार्गाने गेला आहे.
ट्रस्ट किंवा इतर मार्गाने ठेवलेले पैसे: यातून 41 दशलक्ष स्विस फ्रँक जमा झाले आहेत.
बॉन्ड आणि इतर गुंतवणुकीतून: 135 दशलक्ष स्विस फ्रँक या मार्गाने आले आहेत.
या आकडेवारीवरून हे स्पष्ट होतं की, जी मोठी वाढ दिसतेय, ती प्रामुख्याने भारतीय बँका आणि कंपन्यांच्या व्यवहारामुळे झाली आहे, थेट वैयक्तिक खात्यांमुळे नाही.
2023 मध्ये घट, आता मोठी उसळी!
2023 मध्ये स्विस बँकेतील भारतीयांचे पैसे 70% नी कमी झाले होते. त्यावेळी ते 1.04 अब्ज स्विस फ्रँकवर आले होते,जे गेल्या चार वर्षांतील सर्वात कमी होतं. त्यामुळे आता 2024 मधील ही वाढ एक मोठी उसळी मानली जात आहे. तरीही, 2006 साली जे 6.5 अब्ज स्विस फ्रँक होते, त्या विक्रमी आकड्यापेक्षा हे पैसे अजूनही खूपच कमी आहेत.
काळा पैसा
स्विस नॅशनल बँकेची ही आकडेवारी बँकांनी दिलेल्या अधिकृत अहवालांवर आधारित असते. यातून कथित ‘काळा पैसा’ किंवा दुसऱ्या देशांतील कंपन्यांमार्फत ठेवलेल्या खात्यांची माहिती मिळत नाही. स्विस अधिकाऱ्यांनी वारंवार सांगितलं आहे की, हे पैसे आपोआप ‘बेकायदेशीर’ ठरवता येत नाहीत.
‘स्वित्झर्लंडमध्ये भारतीय रहिवाशांनी ठेवलेले पैसे ‘काळा पैसा’ मानले जाऊ शकत नाहीत’ असं स्विस अधिकाऱ्यांनी स्पष्ट केलं आहे. ते असंही म्हणाले आहेत की, करचोरी आणि फसवणूक रोखण्यासाठी स्वित्झर्लंड भारताला सक्रियपणे मदत करत आहे.
स्वित्झर्लंडने 2018 पासून दरवर्षी भारतीयांच्या स्विस बँकेतील पैशांची माहिती भारतासोबत वाटून घ्यायला सुरुवात केली आहे. पहिली माहिती सप्टेंबर 2019 मध्ये भारताला मिळाली होती. तेव्हापासून अशी माहिती नियमितपणे मिळत आहे, ज्यात काही संशयास्पद खात्यांची माहितीही आहे. स्विस अधिकाऱ्यांनी सांगितले की, आतापर्यंत शेकडो प्रकरणांमध्ये अशी माहिती दिली गेली आहे. त्यामुळे, जर कुणी गैरमार्गाने पैसे ठेवले असतील, तर ते आता लपू शकत नाहीत.
हेही वाचा : स्विस बँकेत खाते उघडायचंय? जाणून घ्या कशी आहे प्रक्रिया आणि अटी!
भारताचं स्थान आणि जागतिक परिस्थिती
भारतीयांचा स्विस बँकांमधील पैसा वाढला असला तरी, एकूण परदेशी ग्राहकांचा पैसा थोडा कमी झाला आहे. 2023 च्या शेवटी भारतीयांकडे स्विस बँकेत 1.59 अब्ज स्विस फ्रँक म्हणजेच सुमारे 14,800 कोटी रुपये इतके पैसे होते. जे मागील वर्षापेक्षा 9% नी जास्त होते.
स्विस बँकांमध्ये पैसे ठेवणाऱ्या देशांमध्ये भारत आता 48 व्या क्रमांकावर आला आहे, जो मागील वर्षी 67 व्या क्रमांकावर होता. आणि 2022 मध्ये भारत हा 46 व्या क्रमांकावर होता. आपल्या शेजारील देशांमध्ये पाहिलं तर, पाकिस्तानचा स्विस बँकेतील पैसा कमी झाला आहे, तर बांगलादेशचा पैसा खूप वाढला आहे.
जागतिक स्तरावर, स्विस बँकांमध्ये सर्वात जास्त पैसे हे ब्रिटनचे आहेत. त्यानंतर अमेरिका आणि वेस्ट इंडिज हे देश येतात. दुसरीकडे, बँक फॉर इंटरनॅशनल सेटलमेंट्स (BIS) च्या आकडेवारीनुसार, स्विस बँकेत भारतीयांनी ठेवलेल्या नॉन-बँक ग्राहकांच्या ठेवी आणि कर्जांमध्येही वाढ झाली आहे.
2024 मध्ये ही रक्कम 6% वाढून 7.48 कोटी डॉलर म्हणजे सुमारे 650 कोटी रुपये झाली आहे. याआधी तीन वर्षांपासून ही रक्कम कमी होत होती. आणि 2007 मध्ये ही रक्कम 2.3 अब्ज डॉलरपेक्षा जास्त होती.
थोडक्यात सांगायचं झालं तर, स्विस बँकेत भारतीयांचे पैसे वाढले असले तरी, ही वाढ प्रामुख्याने बँका आणि मोठ्या संस्थांच्या व्यवहारांमुळे झाली आहे. वैयक्तिक पातळीवरची वाढ मर्यादित आहे आणि ‘काळा पैसा’ शोधण्यासाठी भारत सरकारला स्विस सरकारकडून नियमित माहिती मिळत आहे. त्यामुळे, ही वाढ पूर्णपणे ‘काळ्या पैशा’मुळे झाली आहे असं म्हणणं चुकीचं ठरेल.
