रेल्वे प्रवासात आपण अनेकदा गरजेपेक्षा जास्त सामान घेऊन जातो. त्यामुळे आपल्याला तर त्रास होतोच, पण सोबतच्या इतर प्रवाशांनाही अडचण होते. हीच गोष्ट लक्षात घेऊन भारतीय रेल्वेने प्रवाशांच्या सोयीसाठी आणि सुरक्षिततेसाठी त्यांच्या सामानाबद्दल काही महत्त्वाचे आणि नवीन नियम लागू केले आहेत.
तुम्ही जर रेल्वेने प्रवास करणार असाल, तर आता तुमचं सामान किती आहे, हे तपासणं गरजेचं आहे. कारण, यापुढे रेल्वे स्टेशनवरही विमानतळासारखी सामानाची तपासणी केली जाणार आहे.
काय आहेत नवे नियम?
भारतीय रेल्वेने प्रत्येक प्रवाशासाठी सामानाची एक मर्यादा ठरवून दिली आहे. जर तुम्ही या मर्यादेपेक्षा जास्त सामान घेऊन गेलात, तर तुम्हाला दंड भरावा लागेल.
रेल्वेचा प्रत्येक क्लासनुसार सामानाची मर्यादा
एसी फर्स्ट क्लास: तुम्ही 70 किलो पर्यंत सामान मोफत घेऊन जाऊ शकता. याव्यतिरिक्त, तुम्हाला 15 किलोची अतिरिक्त सूट मिळणार आहे.
सेकंड एसी: तुम्ही 50 किलो पर्यंत सामान मोफत घेऊन जाऊ शकता. त्याहून जास्त सामान असल्यास, 30 किलो पर्यंतचे सामान पार्सल व्हॅनमधून पाठवण्यासाठी तुम्ही बुक करू शकता.
थर्ड एसी , एसी चेअर कार, स्लीपर क्लास: यामध्ये तुम्ही 40 किलो पर्यंत सामान मोफत घेऊन जाऊ शकता. याशिवाय तुम्हाला 10 किलो वजनाची अतिरिक्त सूट मिळणार आहे.
सेकंड क्लास आणि जनरल डबा : तुम्ही तुमच्यासोबत 35 किलो पर्यंत सामान मोफत घेऊन जाऊ शकता. याशिवाय तुम्हाला 10 किलो वजनाची अतिरिक्त सूट मिळेल.
लहान मुलांसाठी नियम : 5 ते 12 वर्षांच्या मुलांसाठी सामानाची मर्यादा प्रत्येक क्लासनुसार वर दिलेल्या वजनापेक्षा निम्मी असेल.
तसेच, तुमच्याकडे जास्त सामान असल्यास, तुमचे सामान तुम्ही पार्सल व्हॅनमधून पाठवण्यासाठी बुक करू शकता. मात्र तुमचं सामान आकाराने मोठं नसावं, याची काळजी घ्या.
जास्त सामान असेल तर काय होईल?
जर तुमचं सामान ठरलेल्या वजनापेक्षा जास्त असेल, तर तुम्हाला दंड भरावा लागेल. हा दंड सामानाच्या सामान्य बुकिंग दराच्या 1.5 पट जास्त असू शकतो. म्हणूनच, प्रवासाला निघण्याआधी तुमचं सामान वजनाच्या मर्यादेत आहे का, हे नक्की तपासा.
या नियमांमध्ये फक्त वजनाचाच नाही, तर बॅगेच्या आकाराचाही विचार केला आहे. जर तुमची बॅग खूप मोठी असेल, जसे की 1000 मिमी x 600 मिमी x 250 मिमी, तर ती वजनाच्या मर्यादेत असली तरी तुम्हाला दंड लागू शकतो. कारण, मोठ्या बॅगांमुळे रेल्वेच्या डब्यात इतर प्रवाशांना अडचण होते.
हे नियम का लागू केले जात आहेत?
सुरक्षितता: रेल्वेच्या डब्यात अनावश्यक गर्दी कमी करणे. जास्त सामानामुळे अनेकदा गर्दी वाढते, त्यामुळे प्रवाशांना खूप गैरसोय सहन करावी लागते. याव्यतिरिक्त, मोठ्या बॅगांमुळे अनेकदा सामानाची चोरी होते. त्यामुळे सुरक्षितता वाढवण्यासाठी हा नियम महत्त्वाचा आहे.
प्रवाशांची सोय: प्रत्येक प्रवाशाला आपल्या जागेत बसण्यासाठी किंवा सामान ठेवण्यासाठी पुरेशी जागा मिळावी.
स्वच्छता: डब्यांमधील अनावश्यक गर्दीमुळे होणारी अस्वच्छता टाळणे.
रेल्वे स्टेशन आता विमानतळासारखेच
या नियमांसोबतच भारतीय रेल्वे अनेक मोठ्या स्टेशनला आधुनिक बनवत आहे. अनेक स्टेशनवर आता विमानतळासारख्या सुविधा मिळणार आहेत. उदाहरणार्थ, उत्तर प्रदेशातील प्रयागराज जंक्शन तब्बल 960 कोटी रुपये खर्च करून आधुनिक बनवलं जात आहे.
या सर्व नव्या स्टेशनवर तुम्हाला स्वयंचलित तिकीट मशीन, डिजिटल डिस्प्ले, सौर ऊर्जा, रेन वॉटर हार्वेस्टिंग आणि वेगवान वाय-फाय अशा अनेक सोयी मिळतील. तुम्ही इथे कपडे, प्रवासाचं सामान, गॅजेट्स आणि बूट अशा अनेक गोष्टींची खरेदीही करू शकता.
हेही वाचा : रेल्वेने एसी क्लाससाठी प्रतिक्षा यादीची मर्यादा 60 टक्क्यांपर्यंत वाढवली!
महाराष्ट्रात हे नियम कितपत यशस्वी होतील?
भारतीय रेल्वेने हे नवे नियम लागू केले असले, तरी ते प्रत्यक्षात कितपत यशस्वी होतील, हा प्रश्न अनेक प्रवाशांना पडला आहे. विशेषतः महाराष्ट्रात, कोकणाकडे जाणाऱ्या गाड्यांमध्ये होणारी गर्दी पाहता, हे नियम पाळले जातील का, अशी शंका येते.
गणेशोत्सव, दिवाळी किंवा सुट्ट्यांच्या दिवसांत कोकण रेल्वेमध्ये प्रवाशांची आणि सामानाची मोठी गर्दी होते. या गर्दीत सामानाचं वजन तपासणं किंवा मोठ्या बॅगांवर दंड लावणं हे खूप मोठं आव्हान असू शकतं. रेल्वेने हे नियम निश्चितच चांगल्या हेतूने लागू केले आहेत, पण त्यांची अंमलबजावणी करताना काही गोष्टींचा विचार करणंही तितकंच महत्त्वाचं आहे.
अंमलबजावणीतील आव्हान
लहान स्टेशनवर हे नियम पाळले जाऊ शकतील, पण मोठ्या स्टेशनवर किंवा गर्दीच्या वेळी प्रत्येक प्रवाशाचं सामान तपासणं शक्य होईल का, हे पाहावं लागेल.
प्रवाशांना या नव्या नियमांची पुरेशी माहिती देणे गरजेचं आहे. रेल्वे स्टेशनवर आणि तिकिटावर याची माहिती स्पष्टपणे दिली पाहिजे, जेणेकरून प्रवासाला निघण्याआधीच प्रत्येकजण आपल्या सामानाची तयारी करू शकेल.
तसंच, प्रवाशांनीही या नियमांचं महत्त्व समजून घेऊन रेल्वेला सहकार्य करणं महत्त्वाचं आहे. फक्त नियम लादून उपयोग होणार नाही, तर प्रवाशांनी स्वतःहून कमी सामान नेण्याचा प्रयत्न करायला हवा.
एकंदरीत, हे नियम रेल्वे प्रवासाचा अनुभव अधिक चांगला बनवण्यासाठी घेतले असले, तरी त्यांची यशस्वी अंमलबजावणी हे एक मोठं आव्हान आहे. रेल्वेने हे नियम अधिक प्रभावीपणे कसे राबवता येतील, याचा विचार करणे आवश्यक आहे.
हे नवे नियम सुरुवातीला उत्तर रेल्वे आणि उत्तर मध्य रेल्वेच्या काही मोठ्या स्टेशनवर लागू केले जातील. हळूहळू हे नियम देशभरातील सर्व स्टेशनवर लागू होतील.
